تبیین کنشگری " اخلاقی‌ساختاری" مکتب‌سلیمانی و تأثیر آن بر آینده جبهه مقاومت

 

 

مقاله چاپ شده در نشریه علمی" آینده پژوهی انقلاب اسلامی دانشگاه امام حسین (ع) 

شماره 3 پاییز 1400 

 

چکیده:

مکتب  و نظام انقلابی دو اصطلاحی است که در گفتمان مقام معظم رهبری برای ترسیم خط انقلابی بکار رفته است. ایشان در مقام بهره گیری از الگوی کنش انقلابی شهید سلیمانی از مکتب‌سلیمانی سخن گفته‌اند. این نوشتار با بهره‌گیری از روش استنطاق موقعیت فرد و ساختار را در نظام اجتماعی واکاوی کرده و با بهره گیری از آموزه های اسلامی نظام سازی اسلام را اذعان به کنشگری اخلاقی بر پایه ساختارها دانسته است. مدلی که حاوی ترکیب بدیعی از تلفیق عاملیت ( کنشگرایی) و ساختار است. چنین کنشگری در ساختارهای اجتماعی متناسب با سعه‌وجودی فرد و سازمان، تولید جریان و موجی می‌کند که پهنه تاریخ را در می‌نوردد و پس از زندگی این دنیایی کنشگر نیز ادامه می‌یابد. آنگاه با شواهدی از جمله ارائه نتایج پیمایش انجام‌شده، این موج آفرینی را تشریح کرده‌ و تبیین کرده است که آینده تمدنی و جبهه مقاومت بیش از پیش از آثار وجودی شهید سلیمانی و مکتب ایشان منتفع خواهد بود.

کلید واژه ها: مکتب‌سلیمانی، کنشگری و اخلاق‌گرایی، ساختار گرایی، سنت های الهی، موج آفرینی

 

1-   مقدمه:

قرآن کریم حضرت ابراهیم خلیل را ملت خواند.( حج: 78) امام‌خمینی از شهید بهشتی به عنوان یک ملت یاد می‌کند. (صحیفه امام، ج‏15، ص:198- 205) بکارگیری این اصطلاح حاکی از سعه وجودی و تأثیر سرنوشت ساز فرد بر جامعه است. با چنین تلقی ای مقام معظم رهبری پس ار شهادت سزدار‌سلیمانی از مکتب‌سلیمانی سخن گفتند.

تشییع بی نظیر سزدار‌سلیمانی و یارانش در عراق و ایران و مراسم های گرامی داشت و اعتراض به ترور ایشان در سراسر جهان حاکی از موج بلندی است که ایشان در زمان زندگی دنیوی‌اش به راه انداخت. و روز به روز بلندتر شده و می‌شود. تشییع پیکرهای این دوشهید ابتدا از کاظمین و در جوار حرم امام موسی کاظم (ع) و امام جواد (ع) آغاز شد و سپس در بغداد و آنگاه در نجف و کربلا با حضور گسترده مردم و سپس در ایران در شهرهای اهواز، تهران، مشهد و قم و کرمان با حضور بی سابقه مردمی تشییع پیکر مطهر شدا انجام شد. و یوم الله دیگری در تاریخ اسلام آفرید. یوم الله روزهای سرنوشت سازی است که طبق سنت الهی مشمول عمل اجتماعی است و آثار و برکات آن جامعه پردازی و تمدن ساز است.

شهیدسلیمانی در حیات پربرکت این دنیایی خود منشأ آثار اجتماعی بسیاری بود. شکل‌گیری کامل گروهک تروریستی داعش و یورش آنها به مناطقی از عراق و سوریه در ۲۰۱۴ میلادی سبب شد تا سزدار‌سلیمانی و یارانش در سپاه قدس و با تولید نظامی فرا مرزی از بسیجیان عراق ، پاکستانی، افغانی، سوری و حزب الله لبنان دیگر ملیت ها برای دفاع مردم مظلوم این مناطق  از جان و زندگی خود دست بکشند و روزها و سال ها به مبارزه با گروهک تروریستی داعش بپردازند. ایشان ، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی می‌کند.

تلاش برای شکل گیری و ساماندهی حشد الشعبی عراق از جمله خدمات سزدار‌سلیمانی است. حشد الشعبی بسیج مردمی است که پس از فتوای جهاد آیت الله سیستانی برای مبارزه با داعش و با شاکله نظامی سپاه بدر که در زمان دفاع مقدس از نیروهای بسیجی عراقی در رویارویی با حزب بعث حاکم شکل گرفته بود، در عراق تشکیل شد. این تشکیلات نظامی مردمی با الگوگیری از بسیج ایران از نیروهای جهادی داوطلبانه  شکل می گیرد. نوری المالکی نخست وزیر وقت عراق درباره این گروه گفته بود «سلاح نیرو‌های بسیج مردمی، پیروزی یا شهادت است و برای همین در قاموس آن‌ها عقب‌نشینی، تسلیم شدن و خیانت وجود ندارد. حشد الشعبی به کابوسی برای دشمنان عراق و تشیع مبدل شده است.» با اظهارات نوری مالکی، جایگاه حشد الشعبی بیشتر از گذشته تثبیت شد و این گروه حمایت نخست وزیر را نیز به دست آورد. حیدر العبادی نیز حشد الشعبی را بخشی از نیروهای حکومتی خوانده بود که مشغول مبارزه با داعش هستند. در این تشکل از شیعه و سنی و مسیحی حضور دارند.

سردار رشید اسلام برای دفاع از حرم حضرت زینب و حضرت رقیه سلام الله علیهما تیپ‌ها و لشکرهای فرامرزی از ملیت های مختلف نظیر تیپ زینبیون پاکستانی ها و تیپ فاطمیون را تشکیل داد. دلدادگی به  شهید سلیمانی در این تشکیلات عظیم چنان بود که مجاهد بزرگوار و همرزم شهید سلیمانی شهید ابومهدی المهندس از فرماندهان حشد الشعبی عراق در توصیف سزدار‌سلیمانی می‌گوید: "افتخار می‌کنم به اینکه سرباز قاسم سلیمانی ام" و البته این دلدادگی متقابل بوده و عینا همین عبارت از سزدار‌سلیمانی درباره المهندس صادر شده که من سرباز ابومهدی المهندسم"

ورود به شهر در محاصره و نجات آن شهر از جمله افتخاراتی است که مقام معظم رهبری با تجلیل از آن یاد می کنند.

شهید سلیمانی در پیروزی جنگ بیست و دو روزه حزب الله لبنان نقش کلیدی داشت. همانطور که به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تاکید کرد: سزدار‌سلیمانی در این ماجرا یک‌ تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.( سایت تحلیلی خبری عصر جدید( 1/11/98)

اما آنچه در این مقال بدان می پردازیم آن است که وجود تأثیرگذار چین انسانهای مجاهدی به زمان حیاتشان خلاصه نمی شود و می توان انتظار داشت که پس از شهادت آثار و سعه وجودی آنها دوچندان شده و جریان ساز خواهد بود. این جریان سازی همان است که در جریان عاشورا و عاشوراییان تاریخ می توان مشاهده کرد.

بر این مبنا درصدد هستیم به این پرسش ها پاسخ دهیم:

1. رویکرد اسلامی در نظام سازی از نظر جایگاه عاملیت و ساختار چیست؟
2. چرا انتظار داریم مکتب‌سلیمانی پس از حیاتشان موج آفرین تر باشد. ؟

 2-   مبانی نظری:

کتب:  از ماده "کتب" به معنی جای کتاب خواندن و مدرسه است. (فرهنگ معین) و در اصطلاح به معنای مجموعه ایدئولوژی و جهان بینی بکار رفته است. در قرآن کریم برای بیان این مضمون از عبارت "ملت" استفاده شده است. چنانکه فرمود: "مله ابیکم ابراهیم..."(حج:78)

عبارت مکتب‌سلیمانی را مقام معظم رهبری در خطبه های 27 دی 1398 بکار بردند. ایشان فرمودند که "نباید به شهید حاج قاسم سلیمانی به چشم یک فرد نگاه کنیم بلکه باید به آن به چشم یک مکتب و یک مدرسه درس‌آموز بنگریم."(خطبه های نماز جمعه تهران، 27/10/98)

کنشگری: مفهومی جامعه شناختی است که به معنای رفتاری است که  از روی قصد و انتخاب‌گری انجام می‌شود.

سنت های الهی: سنت عبارتی است که در قرآن کریم برای بیان ضوابط و قوانین حاکم بر طبیعت و جامعه و فرد انسانی بکار رفته‌است. سنت‌های الهی به سه دسته مطلق، مشروط و موضوعی تقسیم می‌شود. سنت های مطلق قوانینی هستند که در جهان و هستی جاری و ساری‌اند و رفتار انسان‌ها در آنها نقشی ندارند مانند سنت گردش زمین به دور خورشید. سنت‌های مشروط قوانینی هستند که مشروط به رفتار آدمی‌اند نظیر اینکه نصرت الهی مشروط است به اینکه آدمی خدا را یاری رساند. و نیز مانند اینکه شکر نعمت موجب فراوانی نعمت و کفران نعمت باعث عذاب الهی می‌شود. سنت های موضوعی نیز سنت های مصداقی هستند که خداوند آن را مقرر فرموده است مانند اینکه سنت الهی بر دین‌گرایی فطری انسانها مستقر شده و یا مانند گرایش به ازدواج با جنس مخالف و تقسیم کار زنانه و مردانه در زن و مرد انسانی. که اینها ممکن است در اثر عواملی تضعیف شود ولی با از بین رفتن موانع دوباره موضوع به سنت خود باز می‌گردد.

برای پاسخ به پرسش اول یعنی واکاوی موقعیت عاملیت گرایی( کنشگری) و ساختارگرایی به تشریح این موضوع می پردازیم. در جامعه شناسی عده ای بر این باورند که آدمی در مقابل ساختارها و محیط منفعل بوده و رفتار او متأثر از شرایط و عوامل بیرونی است و به اصطلاح انسان "موضوع شناخت" است که بدان "شناخته" گویند ساختارگرایان کارکردی و تضادگرایان کلاسیک نظیر مارکس برای انسان چنین وضعیتی را باور دارند. در مقابل معتقدان به مکتب کنش متقابل نمادین یا نظریاتی که بر مدار اصالت تعریف اجتماعی استوار‌اند؛ بر این باورند که انسان در موقعیت اجتماعی خود را تعریف می‌کند و می شناسد. و بر پایه ذهنیت و تلقی‌ای که برای او ایجاد می‌شود دست به کنش می زند. بنابراین او فاعل و "شناسا" است و متأثر و منفعل نیست. برخی از نظریات به تلفیق عاملیت و ساختار مبادرت ورزیده اند. بوردیو، هابرماس، گیدنز از نظریه پردازانی هستند که به این تلفیق معترفند. در ادامه به استنباط نظرگاه اسلامی با توجه به آموزه های اسلامی مبادرت می ورزیم.

بر اساس معارف اسلامی می توان به گزاره‌های زیر اذعان کرد:

1. شعاع وجودی و تأثیرگذاری انسانها متناسب با سعه وجودی شان به زمان زندگی این دنیایی آنان خلاصه نمی‌شود و موجی که آنان ایجاد می کنند ممکن است دارای موج بلندتری از زمان پیش از ارتحال آنان باشد. چنانکه آثار و برکات حماسه امام حسین (ع) امروز بیش از دیروز است. بر این مبنا امام‌خمینی فرمود " محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است" "(صحیفه نور،ج 15 : 330) این معجزه است که با شهید دادن یک عزیز، موج در تمام دنیا بلند می‏شود.(صحیفه نور، جلد 6 : 120)
2. بر پایه معارف الهی انسان تاریخ ساز است. "ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم "(رعد:11) و حرکت تاریخی حرکت دارای غایت است و علت غایی نگاه به آینده است و آینده در ذهن وجود دارد و در فکر و اراده انسان تبلور می‌یابد. و ترکیب فکر و اراده آینده را می سازد. در نتیجه اساس حرکت تاریخی را محتوای درونی انسان می سازد. پس بنای اجتماعی مبتنی بر این محتوای درونی است. و تحول در ساحت اجتماعی مبتنی است بر تغییر و تحول در محتوای درونی انسان. پس با جهاد با نفس( جهاد اکبر) و مبارزه با دشمنان ( جهاد اصغر) سرنوشت جامعه تعیین شده و عزت فرد و جامعه به ارمغان می آید و در غیر این صورت فرد و جامعه دچار ذلت می گردد.

شهید صدر این جهادگری را محصول توجه به خلافت الهی می داند که شکل گیری روحیه مسئولیت پذیری و امانت داری و آزادگی از آن ناشی می شود. (صدر، 1429 : 61 )

1. از اینکه انسان سرنوشت ساز است توجه به عنصر عاملیت استنباط می شود و از اینکه این سرنوشت سازی انسان بر طبق سنت های الهی اتفاق می افتد توجه به عنصر ساختاری استنباط می شود. بر این اساس است که میزان تحقق سنت نصرت الهی مطابق با آمادگی های عاملان و کنشگران صحنه مجاهده تعیین می گردد. لذا خداوند در قرآن کریم فرمود: "ای رسول، مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن که اگر بیست نفر از شما صبور و پایدار باشند بر دویست نفر غالب خواهند شد و اگر صد نفر بوده بر هزار نفر از کافران غلبه خواهند کرد، زیرا آنها گروهی بی‌دانشند اکنون (پس از جنگ بدر) خدا بر شما تخفیف داد و معلوم کرد که در شما ضعف (ایمان) راه یافته، پس اگر صد نفر از شما صبور و پایدار باشند بر دویست نفر و اگر هزار، بر دو هزار آنان به اذن خدا غالب خواهند شد، و خدا با صابران است..(انفال:65-66) از این آیات استفاده می شود که میزان تحقق سنت نصرت الهی به میزان آمادگی مجاهدان بستگی دارد.
2. آیات الهی بر ضرورت اطاعت دستورات خداوند و رسول خدا و اولی الامر تأکید دارد. می فرماید: "ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود" (نساء:59) و نیز در آیه  6سوره  احزاب حاوی این نکته است که مؤمنان حکم رسول خدا(ص) را بر اراده خود مقدم داشته و ترجیح می دهد می فرماید" این آموزه ما را به اطاعت پذیری از حکم رسول خدا فرامی خواند که طبق ادبیات نظریات جامعه شناختی رویکرد ساختاری و ملاحظه وجه عینیت موضوع است که نظام اجتماعی را شکل می دهد این معنا آنگاه که با گزاره پیشین یعنی تلفیق عاملیت با ساختار مستنبط از اندماج اراده آدمی در چگونگی تحقق سنت الهی جمع شود، استفاده می شود که مدل اسلامی در این بحث نظری شکل گیری نظام اخلاقی بر پایه ساختارها است. این مطلب را می توان به شرح زیر توضیح داد. 

برخی جامعه شناسان سازمان ها در پاسخ به اینکه چرا افراد در سازمانها از دستوراتی که به آنها داده می شود اطاعت می کنندو از معیارهای رفتاری که برای آنها مقرر گردیده پیروی ما کنند به سه نوع اصلی قدرت که در سازمان ها وجود دارد اشاره می کنند که عبارتند از: قدرت اجباری(زور)، قدرت مادی( دستمزد و پاداش) و قدرت هنجاری( نمادی). تمایز بین این سه قدرت بر حسب وسائلی است که برای وادار کردن افراد به اطاعت به کار می رود. این وسائل ممکن است فیزیکی، مادی یا نمادی باشد. قدرت اجباری بر منع استوار است و قدرت مادی بر کنترل منابع مادی و قدرت هنجاری به نمادهای غیر مادی چون احترام و عزت و ... استوار است. رابطه فرد با این کنترل موضوع اطاعت را پیش می کشد. وضعیت مطلوب برای اطاعت پذیری در سازمان مبتنی بر قدرت و کنترل اجباری وضعیت از خود بیگانگی است. یعنی فرد هیچگونه ابراز وجودی از خود نداشته باشد و صرفا مطیع باشد و در مورد خوب و بد آنچه انجام می دهد احساس یا تعلقی نداشته باشد این وضعیت برای دستورات نظامی و اردوگاههای اسرا شکل مطلوب سازمانی و بیشترین اثر بخشی سازمانی را موجب می شود.

اما شکل اطاعت پذیری در سازمانهایی چون نهادهای مذهبی که بر کنترل و قدرت هنجاری استواراند تعهد اخلاقی است. فرد با تعلق خاطر و داوطلبانه اطاعت از قدرت را می پذیرد. و در نوع سوم که قدرت بر بعد مادی مبتنی است نظیر بازار اطاعت پذیری بر بعد حسابگری و محاسبه سود و زیان استوار است. در مدل ماتریسی نوع شناسی انواع روابط اطاعت و انواع روابط قدرت با ضرب سه در سه نه صورت شکل می گیرد که وضعیت مطلوب اطاعت به ترتیب برای انواع قدرت اجباری، مادی و هنجاری عبارت است از بیگانگی، حسابگرانه و اخلاقی( ر.ک. صبوری، 1379:137- 143)

اما مدلی که در از آموزه های اسلامی برای رابطه مطلوب اطاعت و قدرت استنباط می شود این که اطاعت در همه سازمانهای اجتماعی و از جمله سازمانهای نظامی از سنخ اخلاقی است که محتوای این نظام اخلاقی اطاعت پذیری را به عنوان باوری عمیق بدون چون و چرا می پذیرد. لذا با باور به اینکه دستورات رسول خداوند و اولو الامر منافع او را در بر دارد و زیبنده اوست داوطلبانه می پذیرد. اینگونه است که می توان شاهد بود که مطابق آیه قرآن کریم بیست نفر در صحنه مبارزه می توانند با دویست نفر هماورد باشند و اینگونه است که برای این تمایز از توصیف "صبور" بودن استفاده می شود که شاخصی اخلاقی است. و حاوی این نکته است که سازمان نظامی آنها بر بیگانگی و اطاعت کور بدون پشتوانه اخلاقی و اعتقادی متکی نیست.

1. جزو نصرت های الهی این است که آنجا که عاملان اجتماعی خدا را نصرت کنند خداوند در تنگناها به کمک آنها می آید و آنها را نجات می دهد. این سنت الهی در قضیه در تنگنا قرار گرفتن حضرت موسی (ع) و یارانش بیان شده که در این وضعیت حضرت موسی با اطمینان می‌گوید: " هرگز چنین نیست، ] که کار تمام باشد و راه نجاتی نباشد[ خدا با من است و مرا به یقین راهنمایی خواهد کرد. (شعرع:62) جالب آن است که اینجا موسی نمی فرماید که خدا با ما است بلکه می فرماید خدا با من است چون قوم او این اطمینان به نصرت خدا را از دست داده بودند و خدا راه گشایش را بخاطر او به عنوان فرد و کنشگری بصیر باز می کند.
2. از سنت ها و قوانین الهی به عنوان ساختار نظام اجتماعی الهی این است که آثار رفتار فرد به زمان زندگی این دنیایی او خلاصه نمی شود بلکه به تناسب سعه وجودی و اثر رفتار ادامه می‌یابد. و موجی که از رفتار فرد ایجاد می شود به دیگر امواج هم راستا می پیوندد و امواج بلندتری را می آفریند. بر این معرفت است که امام‌خمینی در مورد برکت انقلاب می فرماید ما هر چه دارمی از محرم و کربلا داریم . عاشورا مکتب شد و به قدر نزدیکی دیگر عاشوراآفرینان تاریخ می توانند مکتب تولید کنند. یعنی مجموعه ای معرفت و شورآفرینی و الگوی دهی. چنین است که مقام معظم رهبری از مکتب‌سلیمانی سخن به میان می آورند.

پس نظام اسلامی ( بخوانید سازمانهای اسلامی) نظامی تولید می‌کند که فرد هضم در ساختار نمی شود و در عین حال با اعتقاد به مطلوبیت اطاعت از هنجارهای سازمانی انرژی مضاعفی از نظر اطاعت پذیری سازمانی و افزایش قدرت سازمانی تولید می کند. بر این اساس می توان گفت نظام اسلامی کنشگری اخلاقی بر پایه ساختارها است. بعد اخلاقی کنشگری حاکی از ورود کنشگران به اطاعت پذیری سازمان به عنوان یک رفتار اعتقادی و الزامی است.

 

3.     پیشینه پژوهش:

شهادت سردار‌سلیمانی همان میزان که در افکار عمومی موج‌آفرینی کرد؛ در عرصه علمی و پژوهشی نیز چشمه فیاض و جوشانی شد. آثار بسیاری در قالب مقاله و نشست های علمی و همایش ها تولید شد. در این مقال به تناشب موضوع به چند مورد آن اشاره می‌شود.

سید محمد مقیمی در مقاله " رهبری اخلاص، جوهره مکتب شهید سلیمانی"( مقیمی، 1400، 137-158) مکتب سلیمانی را به مضمون الگویی فرآیندی از عوامل زمینه‌ساز رهبری خالصانه، مختصات رهبری اخلاص مدار، و دستاوردهای این نوع رهبری را طراحی کرده‌است.

ایوب پور قیومی و مجتبی علویان در مقاله چارچوبی برای تحلیل جنبه‌های انسانی مکتب شهید سلیمانی"( قیومی، 1399، 107-124) با روش روایت‌پژوهی، تلاش می‌کند روایت مناسبی از جنبه‌های انسانی شهید سلیمانی ارائه کند. و مفهوم ولایت را بارزش ترین شاخصه دانسته و سه جریان ارتباطی مهم در تشریح جنبه‌های انسانی سردار سلیمانی را شناسایی می‌کند که عبارتند از: جریان تعاملات اجتماعی، جریان عبودیت و جریان هدایت.

علی اصغر نصیری در مقاله " سیره شهید سلیمانی در افزایش سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران" ( نصیری، 1399) با تأکید بر عنصر اعتماد به تشریح ویژگی‌های سیره شهید سلیمانی که می‌تواند موجب افزایش اعتماد اجتماعی شود؛ پرداخته و در این خصوص به تشریح ویژگی های اخلاق فردی و مدیریتی شهید مبادرت ورزیده است. نویسنده معتقد است که دو عنصر شبکه‌ها و هنجارهای اجتماعی در سلوک شهید سلیمانی می تواند در افزایش سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران مؤثر واقع شود.

علی باقری دولت آبادی و محسن مقیمی سیف آبادی در مقاله " بررسی تاکتیک‌های جنگ روانی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران پس از ترور شهید سلیمانی"( باقری دولت آبادی، 1399، 149-175) مهم ترین تاکتیک‌های جنگ روانی آمریکا را دشمن سازی، برچسب زدن، اهریمن سازی، تفرقه افکنی، فرافکنی، دروغ بزرگ، بزرگ نمایی، کوچک نمایی، تحقیر و تضعیف‌سازی، انتشار ازلاعات به صورت قطره چکانی، چینش خبری، اسطوره سازی و تظاهر به یکپارچگی دانسته‌است.

علی خانی و حمید رضا محمدی در مقاله " بازشناسی مؤلفه‌های مکتب شهید سلیمانی مبتنی بر بیانات امام خامنه ای( مد ظله العالی" ( خانی، 1399) با استفاده از روش تحلیل مضمون مضمون‌های سازمان دهنده مکتب سلیمانی را ترسیم کرده‌است

 مقاله حاضر گرچه، با آثار ارائه شده دارای وجوه اشتراکی است؛ اما، آنچه در این مقاله پیگیری می‌شود برجسته سازی دو نکته اساسی است یکی ظهور کنشگری اخلاقی بر پایه ساختار نظامی است که می تواند رویکرد متفاوتی در جامعه شناسی سازمانها بر مبانی آموزه‌های اسلامی تلقی گردد و این مهم می تواند بازخوانی مؤلفه های سازمانی در دانش اجتماعی را در پی داشته باشد و دیگر آینده نگری بر مبنای سنت های الهی است. موضوعی که اطمینان به آینده را در منظومه فکری امامین انقلاب و در مکتب سلیمانی برجسته ساخته است.

 

4.     روش تحقیق:

برای پاسخ به این پرسش با روش استنطاقی به واکاوی موقعیت دو عنصر عاملیت و ساختار در رویکرد اسلامی پرداخته و آنگاه با تحلیل محتوای آموزه های اسلامی به تحلیل محتوای آموزه های دینی در خصوص جریان تحول اجتماعی و اصول حاکم بر آن می‌پردازیم.

روش استنطاقی روشی است که شهید علامه سید محمدباقر صدر دارنده آثار ارزشمندی چون فلسفتنا، اقتصادنا، الاسلام یقود الحیاه و ...است. او این روش را با استفاده از روایت امیرالمؤمنین ع) برگزیده است. امیر المؤمنین می فرماید با عرضه امور به قرآن، قرآن را به نطق درآورید .بر اساس این روش مفاهیم و مباحث رایج در علوم به منابع دینی( کتاب و سنت) عرضه می شود و نظر دین استنطاق می‌شود. نظیر اینکه بحث وجود جامعه یا زیربنایی بودن اقتصاد به عنوان رویکری رایج در عرصه علم به قرآن و روایات عرضه می شود و دیدگاه اسلامی استنباط و استنطاق می شود. برای آینده سناریوهایی ارائه شده است در این مقال با بهره گیری از حقایقی چون سنت های الهی و قواعد حاکم بر جهان از قبیل سنت نصرت الهی، نیک بختی یا تیره بختی جوامع استنطاق می گردد.

 

5.     یافته‌های پژوهش:  

با چارچوب نظری فوق، برای پاسخ به پرسش دوم، به نظر می رسد در تحلیل مکتب و جریان سزدار‌سلیمانی سه جنبه کلی می تواند مورد توجه باشد:

1-5. شخصیت موج آفرین شهید سلیمانی

2-5. سپاه قدس "کنشگر اخلاقی بر پایه ساختار نظامی"

3-5. آغاز موج آفرینی اجتماعی تاریخی مکتب‌سردار‌سلیمانی

 

1-5) شخصیت موج آفرین شهید سلیمانی

قاسم سلیمانی در اسفند ۱۳۳۵ خورشیدی در یکی از شهرستان های استان کرمان به نام رابُر چشم به جهان گشود. قاسم دوران کودکی و نوجوانی خود را در کنار پدر به کار بنایی گذراند. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این نهاد پیوست. با شروع جنگ تحمیلی قاسم  سلیمانی چندین گردان از سپاهیان کرمان را آموزش می‌دهد و به جبهه‌های جنوب اعزام می‌کند و کمی بعد، خود در صدر یک گروهان به سوسنگرد اعزام می‌شود تا از پیشروی رژیم بعث در جبهه مالکیه جلوگیری کند. سلیمانی در ۱۳۶۰  خورشیدی با حکم محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، به عنوان فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله منصوب شد. این سردار شهید در بسیاری از عملیات ها شرکت داشت. همچنین شهید سلیمانی از فرماندهان‌عملیات‌های والفجر‌هشت، کربلای‌چهار و کربلای‌پنج نیز بود. با پایان یافتن جنگ در ۱۳۶۷خورشیدی، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سزدار‌سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشراری شد که از مرزهای شرقی کشور هدایت می‌شدند. سزدار‌سلیمانی در بهمن ۱۳۸۹ خورشیدی از طرف مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا، درجه سرلشکری را دریافت کرد. سردار قاسم سلیمانی در ۱۳۷۹ خورشیدی از طرف آیت‌الله خامنه‌ای به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد. 

سردار‌سلیمانی علاوه بر آزمودگی در دوران طولانی دفاع مقدس دارای ویژگی‌های شخصیتی است که طول موج او را چنین بلند کرده است از جمله:

الف)سالها مجاهدت:

"ولی فقیه زمان درباره او می‌گوید: سردار بزرگ و پرافتخار اسلام در روز ۱۳ دی‌ماه ۱۳۹۸ آسمانی شد. دیشب ارواح طیبه‌ شهیدان، روح مطهر قاسم سلیمانی را در آغوش گرفتند. سال‌ها مجاهدت مخلصانه و شجاعانه در میدان‌های مبارزه با شیاطین و اشرار عالم و سال‌ها آرزوی شهادت در راه خدا، سرانجام سلیمانی عزیز را به این مقام والا رسانید و خون پاک او به دست شقی‌ترین آحاد بشر بر زمین ریخت.

جهاد او جهاد بزرگی بود و خداوند نیز شهادت او را شهادت بزرگی قرار داد. این نعمت عظیم بر حاج قاسم که شایسته آن بود، گوارا باشد. حاج قاسم باید همین‌جور به شهادت می‌رسید.

ب)متخلق و به شدت انقلابی:

مقام‌معظم‌رهبری درباره این سربازشان می فرماید:

«اولاً شهید سلیمانی، هم شجاع بود، هم با تدبیر بود... از همه اینها بالاتر، اخلاص او بود، با اخلاص بود؛ این ابزار شجاعت و ابزار تدبیر را برای خدا خرج می کرد؛ اهل تظاهر و ریا و مانند اینها نبود... یک خصوصیّت دیگر این بود که هم یک فرمانده جنگاورِ مسلّط بر عرصه‌ی نظامی بود، هم در عین حال بشدت مراقب حدود شرعی بود... یک نکته‌ مهم این است که در مسائل داخل کشور اهل حزب و جناح و مانند اینها نبود، لکن بشدّت انقلابی بود. انقلاب و انقلابیگری خط قرمزِ قطعیِ او بود؛ این را بعضی‌ها سعی نکنند کم‌رنگ کنند، این واقعیّتِ او است؛ ذوب در انقلاب بود،... این آدم توانست در مقابل همه نقشه‌هایی که با پول، با تشکیلات تبلیغاتیِ وسیع آمریکایی، با توانایی‌های دیپلماسیِ آمریکایی، زورگویی‌هایی که آمریکایی‌ها روی سیاستمدارانِ دنیا بخصوص کشورهای ضعیف دارند، تهیه شده بود قد علَم کند و این نقشه‌ها را در این منطقه غرب آسیا خنثی کند.( رهبر معظم انقلاب ۱۸ دی ماه در دیدار مردم قم به مناسبت قیام ۱۹ دی 98)  رهبرمعظم انقلاب در دیدار با خانواده سردار شهید قاسم سلیمانی نیز فرمود: حاج قاسم در راه خدا از هیچ کس و هیچ چیز پروا نداشت.  ...همه مردم عزادار و قدردان پدر شما هستند و این قدردانی در اثر اخلاص بزرگی است که در آن مرد وجود داشت، چرا که دلها به دست خداست و بدون اخلاص، دلهای مردم اینگونه متوجه نمی‌شود. خداوند به همه ما و به همه ملت ایران عوض خیر عنایت بفرماید. سردار ما با شکل گیری داعش و ائتلاف غربی، عبری عربی علیه جبهه مقاومت و هجوم همه جانبه علیه حکومت قانونی سوریه و به خطر افتادن حرم ها و مقدسات اسلامی فرماندهی جبهه حق را بر عهده گرفت و فرمانده مدافع حرم گردید.

ج)ولایت مدار:

دوست و دشمن متفق اند که او ذوب در ولایت بود. و خود را سربازی در نظام ولایی می دانست که راز و نیاز او پذیرش و مقبولیت در این فضا بود. لذا پس از توصیف این شخصیت عظیم توسط مقام معظم رهبری که در مقابل ایشان سر تعطیم فرود آوردند یکی از فرماندهان و همرزمان ایشان می‌گوید:

"مقام معظم رهبری، بهتر از هرکسی به ویژگی ولایتمداری و اعتقاد قلبی و راسخ حاج قاسم به "ولایت فقیه" واقف بودند اما از آنجا که این موضوع به شخص و جایگاه والای ایشان برمی‌گشت از اشاره مستقیم به آن خودداری فرمودند."[1]

در اینکه شاکله رفتار شهید سلیمانی ولایت مداری بود در گفتار ایشان هم مشهود بود. ایشان می‌گوید:

" مردم! از من قبول کنید، من عضو هیچ حزب و جناحی نیستم و به هیچ طرفی جز کسی که خدمت می‌کند به اسلام و انقلاب تمایل ندارم. اما این را بدانید؛ والله! علمای شیعه را تماماً و از نزدیک می‌شناسم. الان ۱۴ سال شغل من همین است. علمای لبنان را می‌شناسم، علمای پاکستان را می‌شناسم، علمای حوزه خلیج فارس را می‌شناسم. چه شیعه و چه سنی، والله! اشهد بالله! سرآمد همه این روحانیت، این علما از مراجع ایران و مراجع غیر ایران، این مرد بزرگ تاریخ یعنی «آیت‌الله العظمی خامنه‌ای» است. من با خیلی از علمای شیعه مکاتبه و از نزدیک مراوده دارم و می‌شناسم آنها را، ارادت داریم. دنبال تبعیت مردم از آنها هستیم. اما اینجا کجا، آنجا کجا؟ بین ارض و سماء فاصله داریم. در حکمت این مرد، در اخلاق این مرد، در دین این مرد، در سیاست‌شناسی این مرد، در اداره حکومت این مرد، دقت کنیم و در بازی‌های سیاسی، مرزهای خودمان را تفکیک کنیم. آدم‌ها می‌آیند و می‌روند. آن چیزی که مهم است اتصال ما به ولایت است. آنچه که مهم است، حمایت ما از این نظام است. "  (کنگره شهدای کرمان- ۱۳۸۹)

"ویژگی برجسته امام راحل در برابر سایرین احیای ولایت فقیه به عنوان ضرورت پنهان شده در جهان اسلام است، امام‌خمینی (ره) ضرورت ایجاد حکومت اسلامی را در ولایت فقیه دانسته است و امروز امکان ندارد، کسی بدون دفاع از ولی فقیه بتواند از اسلام دفاع کند. دفاع از اسلام با دفاع از ولایت فقیه امکان پذیر است. (یادواره شهدای مسجدالرسول (ص) کرمان- ۲۵/۱۲/۱۳۹۴)) برادران، رزمندگان، یادگاران جنگ؛ یکی از شئون عاقبت به خیری «نسبت شما با جمهوری اسلامی و انقلاب» است. والله والله والله از مهمترین شئون عاقبت به خیری همین است. والله والله والله از مهمترین شئون عاقبت به خیری، رابطه قلبی و دلی و حقیقی ما با این حکیمی است که امروز سکان انقلاب را به دست دارد. در قیامت خواهیم دید، مهمترین محور محاسبه این است." (یادواره شهدای مدافع حرم – ۱۷/۱۰/۹۶)

"حضرت‌آیت‌الله العظمی‌خامنه ای از اولیاء‌الهی است و نزدیک ترین صفات را به ائمه اطهار دارند و ما تابع تشخیص ایشان هستیم، چون عاقبت بخیری در این است. حرف حضرت آقا بر من حجت شرعی دارد و همین که ایشان از ما راضی اند و سر ما را می بوسند به همه عالم می ارزد." (در جمع فرماندهان – ۱۲/۴/۹۸)

اخلاص و بی ریایی و ولایت مداری در دست نوشته ایشان به عنوان وصیت به همسرشان چنین تبلور می‌یابد:

"همسرم من جای قبرم را در مزار شهدای کرمان مشخص کرده ام. محمود می داند. قبر من ساده باشد مثل دوستان شهیدم. بر آن کلمه سرباز قاسم سلیمانی بنویسید نه عبارت های عنوان دار"

د)خستگی ناپذیری و اهل بصیرت:

امیدواری و خستگی ناپذیری از ویژگی های شخصیتی این بزرگ مرد بود." سردار این روزها و ماه‌های اخیر بسیار آرامتر بود و چهره نورانی‌تر و صمیمی‌تری داشت، همین چند روز پیش از او پرسیدم حاجی وضع عراق شما را خسته کرده است؟ گفتند: «ابدا خسته نکرده، خیلی راضی و راحت هستم، من بسیار خوشبین هستم، ان شاءالله عراق به جاهای خوبی می‌رسد، ملت عراق بیدار است، این چیزی که به عنوان ملت عراق در رسانه‌ها منعکس می‌کنند، به عنوان ضدیت با ایران و ایرانیان می‌گویند، دروغ است. من ملت عراق را می‌شناسم، آن کسی که جزو ملت عراق است همراه با جمهوری اسلامی خط مقاومت و مخالف‌اشغال کشورشان هستند و سرتا پا و با اعتقاد حاضرند با آمریکا بجنگند.» به آینده عراق، سوریه و لبنان بسیار امیدوار بودند و من فکر می‌کنم که ان‌شاءالله خون این شهید عزیز منشا یک تحولات مثبت در جبهه مقاومت خواهد شد."[2]( 22/10/98 خبرگزاری مشرق کد خبر 1030046)

ه)آرامش:

از ویژگی های شخصیتی مؤمنان و مجاهدان آرامش و عدم اضطراب و افسردگی است چنانکه امام‌خمینی در مصاحبه با خبرنگار در خصوص احساسشان در این وضعیتی که پس از پانزده سال دوری و تبعید از وطن و استقبال میلیون های انسان مشتاق می فرمایند. "هیچی" یعنی احساس خاصی ندارم که حاکی از نگاه تکلیف مدار ایشان است که پیروزی ها و شکست ها در روحیه آنها تأثیری نمی گذارد چنانکه ایشان فرمود ما مأمور به تکلیف هستیم نه نتیجه. در تصاویر و فیلمهای منتشرشده از فرمانده سپاه قدس ایران، گواه قطعی است بر آرامش و لبخند دائمی ایشان به نحوی که تحت کنترل پنج ویژگی اضطراب، خشم، افسردگی، شرم و تکانشگری قرار نمی گیرد . ناظم دباغ، نماینده حکومت اقلیم کردستان در ایران، می‌گوید:

آرامش ایشان (سلیمانی) را فقط باید در جلسات ببینید. او به شکلی باورنکردنی آرام است. نمی دانم چطور بیشتر توضیح بدهم.[3]( همشهری جوان، ۲۱ آبان ۱۳۹۳)

و)شجاعت:

شجاعت از ویژگی مردان بزرگ است. این خصلت از ویژگی های بارز شهید سلیمانی بود. او در دل خطر بود در سوریه، لبنان و عراق و پیش از آن در دفاع مقدس. ایشان خطاب به امریکا می‌گوید: به شما می‌گویم) از آنچه که شما فکر می‌کنید ما به شما نزدیک‌تریم.

روزنامه صهیونیستی هاآرتص نیز در پایگاه اینترنتی خود نوشت." فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران اظهار کرد ترامپ باید بداند ما ملت شهادت هستیم. هاآرتص همچنین به این بخش از سخنان سزدار‌سلیمانی اشاره کرده که: این را بدانید اگر جنگی اتفاق بیفتد این نابودی همه امکانات شما و پیروزی ما است که پایان جنگ را رقم خواهد زد؛ پس شما جنگ را شروع کنید باقی ماجرا با ما. این روزنامه صهیونیستی در بخش دیگری از گزارش خود به اظهارات سزدار‌سلیمانی درباره حضور آمریکا در دریای سرخ اشاره کرده است که: دریای سرخ دیگر با حضور آمریکا امن نیست."[4]( تاریخ انتشارمرداد 1397، - کد خبر: ۴۳۹۴۱۹)

ز)مردمی بودن:

مردمی بودن و حضور در صحنه های گرفتاری های مردم از ویژگی های سپاه اسلام و تشکل های نظام انقلابی است. لذا در مسئله سیل خسارت بار خوزستان و لرستان و ایلام این سپاه قدس و فرمانده اش بود که به همراه یاران بدون مرزش یعنی حشد الشعبی با فرماندهی ابومهدی المهندس به فریاد مردم رسیدند و متواضعانه به کمک مردم شتافتند.

تواضع این سردار مفتخر به مدال ذوالفقار چنان بود که مقام معظم رهبری فرمودند در جلسات در گوشه ای می نشستند و می بایست برای یافتن او در میان جمعیت می‌گشتیم.

2-5. سپاه قدس "کنشگر اخلاقی بر پایه ساختار نظامی"

همانطور که در چارچوب نظری تحقیق مطرح شد. اثر بخشی سازمان مبتنی است بر عناصر کنشگری آن سازمان. چنانکه توفیق پیروزی در جنگ بدر معلول وجود مجاهدانی بود که هر کدام با چندین برابر افراد دشمن توان مقابله داشتند. این ویژگی در سپاه قدس که سزدار‌سلیمانی فرماندهی آن را بر عهده دارد و در رأس آن فرماندهی کل قوا نایب امام زمان (عج) است، مشاهده می شود. ایجاد سازمانهای مردم نهاد  مقاومت در کشورهای مختلف و همسو کردن آنها با ارتش آن کشورها، به میدان آوردن مجاهدان از کشورهای مختلف و متحد کردن آنها تحت فرماندهی و پرچم واحد مقاومت و پدیده باورنکردنی نابودی داعش و پیروزی جبهه مقاومت در عراق و سوریه و یمن و لبنان و فلسطین و به ذلت و خواری کشاندن دشمن پیروزیها و نصرت های الهی بوده که امروز بر کسی پوشیده نیست.

توصیفی که از سپاه قدس شده حاکی از آن است که عنصر اخلاقی عاملیتی این سازمان آن را متمایز کرده‌است.

مقام معظم رهبری در خطبه های نماز جمعه سپاه عظیم را چنین توصیف کردند: "سپاه قدس یک نیرویی است که با "سعه‌ی صدر" به همه جا و همه کس نگاه می‌کند." رزمندگان بدون مرزند"؛ رزمندگان بدون مرز. رزمندگانی که هرجا نیاز باشد، آن‌ها در آنجا حضور پیدا میکنند؛ "کرامت مستضعفان را حفظ می کنند"، "خود را بلاگردان مقدّسات و حریم‌های مقدّس می‌کنند." سپاه قدس را به این چشم نگاه بکنیم، آن وقت، همینها، همین کسانی که با "جان خودشان"، با همه‌ی توان خودشان به کمک ملّتهای دیگر و ضُعَفای اطراف منطقه که در دسترس آن‌ها است می‌روند، همین‌ها سایه‌ی جنگ و ترور و تخریب را از کشور خودمان هم دور می‌کنند و دفع می‌کنند. " (مقام معظم رهبری، خطبه های نماز جمعه پس از شهادت سزدار‌سلیمانی)

عبارات" سعه صدر"، " رزمندگان"، "خود رابلاگران.."، " کرامت انسانی.."، " جان خودشان"  نشان می دهد که این سازمان به عنصر اخلاقی کنشگری متصف شده ست. یعنی عامل انسانی و نه لزوما عامل ساختاری این سازمان را متمایز کرده است.   همین مبنا در توصیه های رهبری در تاریخ (۱۰/۷/۹۸) به سپاه قدس نیز قابل رهگیری است. توصیفاتی نظیر "پیشگیری از پیری"، "حفظ معنویت"، "قرار نگرفتن در چارچوب تعلقات ملی" و "توجه به تکلیف مداری"، "نگاه گسترده به جغرافیای مقاومت در منطقه"، "عدم رضایت به وضع موجود"، "پیشگیری از انقطاع نسلی"، "سریان و جریان داشتن روحیه شهدای بزرگ و نام‌آور سپاه"، "خلاقیت و نوگرایی"، "ارزیابی خویش از دشمن"، "مردمی بودن و کار و روحیه جهادی"، "توکل و توسل و دعا و معنویت و اجتناب از گناه" مؤلفه هایی عاملیتی و اخلاقی است.

توجه به تلفیق عناصر اخلاقی عاملیتی و ساختاری از سپاه قدس نیرویی نظامی ساخته که دارای ویژگی های زیر است:

1. به شدت پایبند به قانون و مقررات سازمانی اند. تا پای جان مطیع اوامر سازمانی اند.( ساختاری)
2. به شدت معتقد به باورهای و قوانین سازمانی‌اند و با باورمندی در این تشکیلات حضور یافته اند . عمل آنها داوطلبانه و خودخواسته است و اجباری در ورود به این سازمان نداشته اند. ( اخلاقی- عاملیتی)

قرار گرفتن در چارچوب اخلاقی اسلام موجب شده تا در عین پای بندی صددرصدی به منافع و مصالح ملی تشکیلات آنها رنگ ملی و ملیتی و قومی، زبانی نداشته باشد و افراد دارای تابعیت های ملی و قومیت ها و باورهای دینی مختلف در کنار هم زیر یک پرچم و تحت یک فرماندهی گردآیند. آنچه تحت عنوان شکل گیری هلال شیعی توسط دشمنان این نظام مطرح می‌شود اشاره به این زنجیره متحدی است که به دور از تعلقات ملی و زبانی و قومیتی شکل گرفته است.

3-5. آغاز موج آفرینی اجتماعی تاریخی و آینده جبهه مقاومت

پس از ترور شهید سلیمانی این رخداد به عنوان اولین موضوع در جهان مورد توجه جهانیان قرار گرفت و جز چند نفر همه جهان این ترور بزدلانه و ناجوانمردانه را محکوم کردند. تشییع پیکرهای مطهرهای این شهدان در اجتماعات صدها هزار نفری و میلیونی با تنفر از آمریکا و عوامل این اقدام انجام شد. به نحوی که در جهان بی نظیر تلقی گردید. این اتفاق موج آفرینی را از روز اول آغاز کرد. در ادامه به سرفصل برخی امواج مبارک شهادت این بزرگ مرد می پردازیم:

1. اعلام گرفتن انتقام سخت از آمریکای جنایت کار و لزوم خروج نیروهای آمریکایی از منطقه غرب آسیا پاسخی قاطع و کوبنده به جنایتکاران بود به نحوی که هر ثانیه منتظر پاسخ کوبنده ایران بودند و پیام هایی زیادی با واسطه دادند که شما به کشتن فرماندهی از ما اکتفا کنید و یا عملیات محدود انجام دهید. بنابراین  اولین موج این حادثه آغازی بود برای بیرون راندن امریکایی ها از منطقه ای که تریلیون ها دلار بابت ماندن آن خرج کرده بودند.
2. مصوبه مجلس عراق: از نخستین پیامدهای این ترور دولتی، مصوبه مجلس عراق برای خروج نیروهای آمریکایی از خاک این کشور بود. 
3. گرفتن انتقام سخت و زدن سیلی محکم برای اولین بار در تاریخ پس از جنگ جهانی با در هم کوبیده شدن پایگاه نظامی آمریکا  انجام شد و این رخداد تعجب همگام مخصوصا کشورهای قارون صفت منطقه  و کنار کشیدن رژیم غاصب از اینکه نقشی در ترور نداشته است، را به دنبال داشت. و زمینه برای اخراج امریکا از منطقه مستعد گردید. سید حسن نصرالله در این رابطه می‌گوید: تاریخ شهادت سزدار‌سلیمانی نقطه سرنوشت‌سازی بین دو مرحله از تاریخ است. این تاریخ جدید نه تنها در ایران و عراق بلکه برای همه منطقه خواهد بود. سزدار‌سلیمانی هدف خود را با شهادت در شب جمعه گذشته محقق کرد، زیرا این هدف شخصی وی بود.
4. جانشینی سردار قاآنی که نسخه دوم سزدار‌سلیمانی است و مردی فکور و طراح و شجاع خوانده می‌شود و به درخواست خود سزدار‌سلیمانی این انتصاب صورت می پذیرد حاکی از استمرار قاطعانه جریان سزدار‌سلیمانی است.
5. دولت بی آبرو و تروریست آمریکا بیش از پیش رسوا گردید. مقام معظم رهبری در روز جمعه ۲۷ دی ماه در جمع باشکوه نمازگزاران تهرانی درباره حادثه شهادت سزدار‌سلیمانی و تشییع باشکوه شهدای مقاومت فرمودند: علاوه بر تشییع آن مجاهدان، اصل شهادت آنان نیز از آیات قدرت الهی است، چراکه ترور سزدار‌سلیمانی یعنی سرشناس‌ترین و قوی‌ترین فرمانده مبارزه با تروریسم در کل منطقه، موجب رسوایی دولت بی‌آبرویِ آمریکا شد. ایشان با اشاره به نمونه‌ای از حضور شجاعانه شهید سلیمانی در یک موقعیت خطیر و کاملاً در محاصره دشمن و هدایت عملیاتی که منجر به فرار دشمنان شد، گفتند:در ترور این شهید شجاع، آمریکایی‌ها در میدان جنگ با او روبرو نشدند بلکه دزدانه و بزدلانه این جنایت را مرتکب شدند که این موجب روسیاهی بیشتر آنها شد.
6. وحدت در جبهه مقاومت : پیش از این شهادت جبهه غربی، عبری و عربی تلاش می کردند مردم عراق و دیگر ملت های جبهه مقاومت را نسبت به ایران و سپاه قدس و فرمانده فداکارش بدبین کنند و سفارت ایران را به خطر انداختند. این شهادت حقیقت را آشکار کرد و فرصتی جهانی فراهم شد تا جهانیان ندای حقیقت را بشنوند. به هم آمیختن خون فرمانده ایرانی و فرمانده عراقی همدلی بین این دو کشور را مضاعف کرد و تشییع جنازه و آنگاه تظاهرات میلیونی در بغداد شاهد این مدعا است.
7. به کما رفتن طرح مذاکره با امریکا: در شرایطی که بر اهداف شوم امریکا با هجوم تبلیغات پر حجم جبهه کفر و نفاق غبار گرفته بود و حتی تصویب لایحه های چندگانه در مجمع تشخیص مصلت نظام محتمل می نمود. این شهادت کشور را از خطر تصویب این لوایح نجات داد و دیگر کمتر سخن از مذاکره شنیده می‌شود و اگر هم کسی چنین مطلبی را مطرح کند با موج کوبنده ای از سوی نخبگان و مردم مواجه می‌شود و نمونه آن سخن غیر دیپلماتیکی بود که اخیرا از وزیر خارجه ایران نقل شد و واکنش تند و هجومی مردمی را در پی داشت.
8. مشاهده و خاطره شدن جبهه مقابله با ایران اسلامی و ترور فرمانده محبوب و دوست داشتنی مردم بویژه نوجوانان و جوانان و حضور فیزیکی در تشییع پیکر مطهر آنها دارای آثار بسیار پربرکتی است که با هزاران رمان و فیلم و کتاب نمی توانست این برکت و تأثیر را ایجاد کرد. ایبیگانگان بیمه کرد. این بیداری و بصیرت افزایی نه تنها در ایران که در امت اسلامی و همه کشورها اتفاق افتاد. امروز بیش از گذشته جبهه مقاومت و چیستی آن مورد توجه قرار گرفته است و بی تردید فضا را بیش از گذشته بر دشمنان تنگ خواهد کرد و موج آن کاخ های بسیاری را به لرزده در خواهد آورد. امروز سند جنایت تروریستی امریکا با هیچ شیطنتی قابل کتمان نیست.
9. در تحقیقی که به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تبلیغ و ارتباطات دانشگاه علوم و معارف جامعه المصطفی(ص) العالمیه توسط دانشجوی عراقی کرار علی عفلوک الشافعی با راهنمایی اینجانب تحت عنوان" اثر استشهاد القائدین اللواء قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس علی الرأی العام" به صورت مطالعه ای پیمایشی تحقیق شد. برخی نتایج مؤید آغاز موج سنت موج آفرینی این شهادت است.

این تحقیق با نمونه پانصد نفره ( 261 نفر مرد و 239 نفر زن)از افراد بالاتر از 18 سال در بغداد انجام شده است.

تحقیق حاکی است که 8/69 درصد ارفاد اولین چیزی که با شنیدن این اتفاق به ذهن شان خصور کرده عبارت است از: ترور و جنایت. 2/77 درصد این اقدام را اقدامی تروریستی و مطابق مصالح امریکا دانسته و تنها 2 درصد آن را در راستای صلح در جهان دانسته اند.8/91 درصد اعلام کرده اند که بعد از این اتفاق نظر آنها نسبت به امریکا منفی تر شده است. 8/70 درصد گفته اند که این ذهنیت منفی به آمریکا در آینده نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. در پاسخ به اینکه جبهه مقاومت پس از شهادت چه وضعیتی خواهد داشت 3/44 درصد اعلام کرده اند وضعیت تغییر نمی کند و 2/30 درصد اعلام کرده اند که وضعت مقاومت بهتر خواهد شد . بر این اساس 5/77 درصد بر این اعتقاد اند که وضعیت مقاومت تغییر نکرده یا بهتر خواهد شد.

 

6.     نتیجه‌گیری:

در این تحقیق دو هدف را پیگیری کردیم. یکی واکاوی موقعیت عاملیت و ساختار با رویکرد اسلامی بود و دیگر چرایی توقع موج آفرینی بیشتر سزدار‌سلیمانی پس از شهادت.

در خصوص پرسش نخستین به این نتیجه رسیدیم که الگوی نظری اسلام تلفیق عاملیت و ساختار است. با این تأکید که در این رویکرد کنشگر با دلدادگی به ساختار و اعتقاد به آن، به این نظام تلفیقی بعد اخلاقی می افزاید و این به صلابت و استحکام نظام می افزاید.

در خصوص هدف و پرسش دوم سه جنبه را پیگیری کردیم.  نخست آنکه با رویکرد نظری توقع موج آفرینی پس از شهادت سزدار‌سلیمانی را اثبات کردیم و آنگاه به تشریح انطباق این مصداق با قاعده کلی و سنت های الهی با بررسی شخصیت سزدار‌سلیمانی و سپاه قدس مبادرت کردیم.

 تشکل هایی که بر پایه نظام اسلامی شکل می گیرد از دو خصلت برخوردار است: یکی اینکه دارای نظم و ساختار و دارای مقررات و ضوابط است و دوم اینکه این ساختارها کنشگر را از کنشگری و نیت مخلصانه نه تنها باز نمی دارد بلکه قوام این ساختارها و تشکیلات به انسانهایی است که عمل خود در تشکیلات را بر اساس تشخیص مسئولیت و دلدادگی و با نیت مخلصانه انجام می دهند لذا برکت و نورانیت و خدایی بودن فعالیت در این ساختارها است که ارزش تلقی می گردد و رمز صلابت و توسعه فعالیت این سازمان ها از نیروی نظامی ملی فراتر رفته و هر جا احساس نیازمندی هست چه در درون مرز و چه خارج آن، چه نیاز نظامی و چه نیاز به خدمات رسانی نظیر کمک به مردم عراق و سوریه و لبنان و فلسطین و کمک به زلزله زدگان و سیل زدگان و چه ایجاد و تقویت جریان های حاوی روابط و مناسبات مؤمنانه چون راه پیمایی اربعین به عنوان بزرگترین اجتماع بشری فراملیتی و حتی فرا مذهبی و دینی، آنجا را مأموریت خود می دانند و این سازمانهایی چون سپاه قدس و نیروی حشد الشعبی و فرماندهانی چون شهید سلیمانی و ابومهدی المهندس را ممتاز کرده و آنها را به عنوان الگوی جدید تشکیلات نظامی به جهانیان عرضه کرده است.

حاصل آنکه همانطور که مکتب امام حسین و به تبع آن مکتب امام‌خمینی زنده و پویا و پر نشاط تر از گذشته شده است. جریان شهید سلیمانی هم خود این ظرفیت پویایی و موج آفرینی را دارد  و این از سنت های الهی است. از سنت های الهی این است که عمل مخلصانه اولیاء و مجاهدان تبدیل به عمل اجتماعی می‌شود و تأثیرات و برکات آن زمان و مکان را در می نوردد و هر چه از زمان وقوع آن می گذرد پر جلاتر و جذاب تر می گردد. اتفاقات رخ داده پس از این اتفاق و نظرسنجی های انجام شده نیز حاکی از بروز این موج آفرینی است.

 

7.     منابع و مآخذ:

• قرآن کریم.
• فرهنگ معین.
• امام‌خمینی (1363). صحیفه نور. تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی. ج21 و 15.
• باقری دولت آبادی، علی، محسن شفیعی سیف آبادی ( 1399). بررسی تاکتیک های جنگ روانی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، نشریه سیاست دفاعی- سیاسی، دوره 28 ، شماره 89، 149-175.
• پور قیومی، ایوب، مجتبی علویان ( 1399). چارچوبی برای تحلیل جنبه های انسانی مکتب شهید سلیمانی، نشریه مطالعات راهبری جهان اسلام، سال21، شماره 2، 107-124.
• حکیم، سید منذر حکیم (1430، 1388 ). مجتمعنا فی فکر و تراث الشهید محمد باقر صدر. طهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، مرکز الدراسات العلمیه.
• خانی، علی، حمید رضا محمدی ( 1399). نشریه مطالعات راهبری بسیج، سال 23، شماره 86.
• صبوری، منوچهر( 1379). جامعه شناسی سازمانها، تهران، نشر شب تاب، چاپ سوم
• صدر، محمد باقر(1429). الاسلام یقود الحیاه، قم : انتشارات دار الصدر.
• عفلوک الشافعی، کرار علی( 1442). اثر استشهاد القائدین اللواء قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس علی الرأی العام. قم: کلیه العلوم و المعارف، جامعه المصطفی العالمیه.
• قرائتی، محسن (1374). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
• مجلسی محمد باقر (1364). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران: دارالکتاب اسلامیه.
• مقیمی، سید محمد (1400). رهبری اخلاص مدار، جوهره مکتب سلیمانی، نشریه مطالعات دفاع مقدس، شماره 25 ، 33-93.
• نصیری، علی اصغر ( 1399). سیره شهید سلیمانی در افزایش سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبری بسیج، سال23، شماره 89 .
• خبرگزاری جمهوری اسلامی درباره قاسم  سلیمانی.
• خبرگزاری میزان- اظهارات صریح سزدار‌سلیمانی خطاب به رئیس‌جمهور آمریکا در رسانه‌های خارجی بازتاب گسترده‌ای داشت. تاریخ انتشار: 19:36 - 04 مرداد 1397، - کد خبر: ۴۳۹۴۱۹ .
• فتوحات بزرگ در اولین سالگرد «حاج قاسم، 22/10/98 خبرگزاری مشرق کد خبر 1030046).
• کریم‌خانی، احد، معاون سیاسی نیروی قدس سپاه طی یادداشت اختصاصی با عنوان آنچه رهبر انقلاب درباره سردار حاج قاسم سلیمانی نگفتند. /1398/10/29/2185436.
•  مصاحبه با برنامه زنده " بولوشما نوکتاسی" در شبکه "5 " ترکیه، سایت تحلیلی خبری عصر جدید 1/11/98.
• ناظم دباغ، نماینده حکومت اقلیم کردستان ، مردی از جنس سیاست، همشهری جوان، ۲۱ آبان ۳۹۳ .
• یادداشت اختصاصی معاون سیاسی نیروی قدس، خبرگزاری تسنیم، آنچه رهبری درباره حاج قاسم نگفتند، 29/10/98.

 

---

[1] احد کریم‌خانی معاون سیاسی نیروی قدس سپاه طی یادداشت اختصاصی با عنوان آنچه رهبر انقلاب درباره سردار حاج قاسم سلیمانی نگفتند

[2] گفت وگو با یاران و همرزمان شهید سپهبد قاسم سلیمانی؛ سردار حجازی، فتوحات بزرگ در اولین سالگرد «حاج قاسم،

[3] ناظم دباغ، نماینده حکومت اقلیم کردستان ، مردی از جنس سیاست،  

[4] خبرگزاری میزان- اظهارات صریح سزدار‌سلیمانی خطاب به رئیس‌جمهور آمریکا در رسانه‌های خارجی بازتاب گسترده‌ای داشت.