بسمه تعالی
بر اساس آموزه های اسلامی فکر و اراده آدمی اساس حرکت تاریخی است پس حرکت تاریخی حرکت دارای غایت است.آینده فعلا نیست اما در وجود ذهنی وجود دارد . و وجود ذهنی در فکر و اراده انسان تبلور می یابد. ترکیب فکر و اراده آینده را می سازد. در نتیجه :اساس حرکت تاریخی را محتوای درونی انسان می سازد. پس بنای اجتماعی مبتنی بر این محتوای درونی است. از این رو است که اندیشمندان مسلمان نظام اجتماعی آرمانی و فاضله را بر شناخت و آگاهی انسانی استوار نمودند و در عرصه اراده بر ابتنای بر حکمت عملی عدالت و محبت تأکید نمودند و بر آنند که جوامع ضد جامعه فاضله هر قدر از این عنصر بیبهره باشند، به همان میزان از دستیابی به سعادت محروماند.
بنابر این نظام اجتماعی، فرآیندی است که دائم در حال حرکت است و بر طبق سنت اجتماعی دائم در حال نو شدن است. و دگرگونی محصول اراده و اختیار آدمی است. سر جمع تحولات انسانی در طول و عرض زیست اجتماعی انسان، حقیقتی را تولید می کند که ما از آن با عنوان نظام اجتماعی نام می بریم . طبق حرکت جوهری هر شیء دارای وجود سیال و در حال حرکتی است هر آن غیر از آن قبل است. پس سکون بر اشیاء حاکم نیست فرد و جامعه نیز از این اصل مستثنی نیست هر فرد در هر آن دارای وجودی متمایز است و هر نظام اجتماعی هم با توجه به وجود خاص خویش هر آن دارای وجود خاصی است.
ازاین منظر جامعه، امت، تمدن از گذشته دور تا امروز، یک موجود است ولی موجودی است که کم و بیش هر یک از آحاد جامعه در تحقق آن سهیم بوده اند.از این جهت است که می توان آن را به هر یک نسبت داد و برای هر یک علاوه بر کتاب فردی کتاب جمعی و امتی قائل شد.و بر این مبنا است که، سر جمع رفتار و برآیند آدمیان تولید فتنه ای می کند که آنان که در بر افروختن آن آتش فتنه نقشی نداشته اند هم، در آتش آن می سوزند.این اثر و نتیجه وجودی است که محصول رفتار آزادانه آدمیان، در ساحت سنت الهی، یک جامعه است.
پس گرچه نظام اجتماعی آرمانی در زمان امام زمان(عج) رخ می دهد و جامعه باید خود را برای
آن نظام اجتماعی مطلوب آماده سازد. ولی رسیدن به آن نظام هم محصول رفتار افراد در طول تاریخ است پس آحاد افراد جامعه باید با درک شرایط و موقعیت ها و فرصت های اجتماعی از وضعیت موجود و میزان درک و فهم افراد در جهت تکامل اجتماعی گام بر دارند. و جامعه را، در سیر حرکت جوهری خود، مطابق تعالی انسانی و شکوفایی فطری یاری رسانند.
