الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن خیری:
نگاه تکامل‌گرا و توأمان به مادیت و معنویت از مزیت‌های الگوی بومی می باشد. در این الگو نگاه جامعه یک نگاه تک بعدی نیست یعنی مثل بسیاری از مدل‌های غربی مبتنی بر اقتصاد و یا نژاد نیست. این نگاه تکاملی عاملی است تا عناصری که متأسفانه در الگوهای توسعه مورد غفلت قرار می‌گیرند در این‌جا جایگاه اصلی، حقیقی و غیر‌شعاری‌شان را پیدا کنند. برای تدوین الگوی بومی باید چند مسئله را در اولویت قرار دهیم، نخستین مسئله این است که پذیرش اسلام به عنوان دینی که می‌تواند الگوی زندگی را در ابعاد مختلف ارائه کند مورد پذیرش قرار دهیم. چرا که اسلام دارای اصولی ثابت است که می‌توان با توجه به مقتضیات زمان و مکان احکام را از آن استنباط کرد. ما نیازمند این هستیم که با مبانی اسلام درباره عرصه‌های مختلف حیات اجتماعی آشنایی داشته باشیم، باید این آمادگی را ایجاد کنیم که در عرصه‌های مختلف کارشناسان اجتماعی تربیت شوند تا بتوانند در تدوین الگو کمک کنند و در نهایت از تک بعدی بودن اجتناب شود تا بسیاری از زوایای اسلام نادیده گرفته نشود. اعتقاد به برتری و ضرورت الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در مقایسه با سایر الگوها در میان صاحب‌نظران ضروری است. بعضی‌ها هنوز ضرورت این الگو را احساس نمی‌کنند. در حالی‌که باید این مسئله مورد تأکید قرار گیرد که الگوهایی موجود برای ما کارساز نیست و ما را به جایی نمی‌رساند و ما نیازمند این هستیم به سمت فرهنگ، بومیت و ساختارهای اجتماعی‌مان برگردیم و بر اساس آن به تدوین الگو بپردازیم. باید با یک عقل جمعی و کارشناسی‌های حساب شده به آسیب‌شناسی الگوهای غربی دست بزنیم تا نکات مثبت و منفی خودشان را نشان دهند. با توجه به روندی که در ۳۰ ساله گذشته داشتیم و تجاربی که کسب کردیم، می‌توانیم از نتایج این نقد و آسیب‌شناسی‌ها نهایت بهره را ببریم. الگو باید نگاه آینده‌نگر و مسئله محور داشته باشد، بستر‌های لازم برای تدوین یک برنامه و الگوی بومی بر اساس مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، روش‌شناسی و … امکان‌پذیر است و اگر بر اساس تمام رویکردهای مبنایی حرکت کنیم خودمان را از مصلحت‌اندیشی و تکیه بر سلایق گروه‌ها و جناح‌ها نجات می‌دهیم... آن‌چه امروز در اکثر الگوها رایج و مشهود است، محصور شدن در ابعاد اجتماعی است اما دستیابی به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت با توجه به اقتضائات اسلام باعث جامعیت این الگو می‌شود که تأمین کننده نیازهای تمام ابعاد فردی، تربیتی، اجتماعی و … است. بهره‌گیری از عنصر اخلاق یکی دیگر از مزیت‌های الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت است. بیش‌تر الگوهایی که در جهان وجود دارد، تنها الزامات را مد نظر قرار می‌دهند و مطرح می‌کنند اما الگوی توسعه بومی نه تنها جامعیت دارد که اخلاق محور هم است و چون از خاستگاه دین ماهیت خود را وام گرفته است لذا برتری‌های نژادی، قومی، طبقاتی و امثال اینها در این الگو ملغی می‌شود. الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت محصور در یک ملت و قوم نمی‌شود. همان‌طور که انسانیت را مطرح می‌کند به انسان هم بها می‌دهد. یعنی با وجود این‌که این الگو به صورت خاص برای ایران اسلامی تدوین می‌شود اما طمع‌ورزی ملی در آن ملغی است و هیچ‌گاه برای دستیابی به مصالح ملی نمی‌شود اقدامی علیه جوامع و قومیت‌ها انجام داد. حقوق به معنای جامع آن مورد توجه این الگو است، این الگو نه تنها به حقوق ملت ایران توجه دارد بلکه به حقوق افرادی که هنوز نیامده‌اند (حقوق آیندگان) هم تأکید می‌ورزد. به علاوه در این الگو نه تنها انسان‌ها حقوقی دارند بلکه باید حقوقی هم برای طبیعت لحاظ شود. یعنی طبیعت هم با این تعریف یک امانت محسوب می‌شود که باید حرمتش محفوظ باشد. به طور کلی می‌توان گفت عناصری که متأسفانه در الگوهای توسعه مورد غفلت قرار می‌گیرند در این‌جا جایگاه اصلی خودشان را پیدا می‌کند. این اصول و مبانی اصولی قابل اتکا هستند، الگوی اسلامی پیشرفت با مزیت‌ها و مختصاتی که گفته شد بر اساس یک مکتب انسان محور به وجود نمی‌آید که با مرگ او از بین برود و یا در بوته آزمون و خطا قرار گیرد. با این مبانی، استفاده ابزاری از الگو ملغی می‌شود و طبیعی است مفاهیم و اصطلاحات باید با توجه به این الگوی جدید باز تعریف شوند. منبع: oiip.ir
