منطق حجاب
با منطق برخورد شود
ورود به مقوله حجاب و بررسی آن در شرایط امروز جامعه مستلزم داشتن تحلیلی درست چه از منظر تحولات ساختاری و کلان و چه ازنظر تحولات خُرد است؛ چرا که این موضوع هم از لحاظ پیوند با نگاه دینی و حاکمیت اسلامی و هم از منظر مردم دارای اهمیت وحساسیت است و هم موضوعی است که مطمح نظر و طمع دشمن غدار قرار گرفته است. دشمن با رهیافت جنگ نرم و با هدف تغییرسبک زندگی جامعه به صورت اختصاصی روی مقوله حجاب و نتیجه دهی آن به ویژه با هدفگذاری قشر جوان حساب باز کرده است.
بدون فهم این مسائل و صورت بندی درست طراحی‌های بیرونی و سناریوهای خنثی ساز درونی نمی توان به اقدامی راهگشا دستیازید. این که ما چه موضعی در خصوص پوشش های متکثر زنان داریم و چگونه می‌توان الگوهای مختلف و متنوعی را با نگاه به ارضایسلایق آدمها در حوزه پوشش به رسمیت شناخت و در عین حال نشانه‌هایی از جذابیت و اِلمان‌های جذب مخاطب را به حجاب برتر ترویجکرد، نیاز به تحلیل های هدایت گر و جهت بخش است که البته لازم هم نیست در همه این مسائل رویکرد کلان حاکمیت مرود استناد ومراجعه قرار گیرد. با این نگاه، لازم است در وهله اول با رویکردهای مطالعاتی از منظرهای جامعه شناختی، روانشناختی و زیباییشناسی مسئله حجاب و بد حجابی در ایران امروز بررسی شود و در وهله آخر تکلیف مداری دینی و الزام قانونی مورد توجه قرار گیرد.
اساسا، بدحجابی در ایران معلول دو دسته شرایط ساختاری و کلان و شرایط خُرد یا به اصطلاح عاملیت خُرد است. چه در بحث علت‌یابی،چه در بحث راهکار، ما باید مدّ نظرمان باشد که جامعه‌ی ایرانی جامعه‌ای به شدت متکثر است. بنابراین از آنجایی که علت بی‌حجابی درجامعه‌ی ما می‌تواند متکثر باشد، تجویز متناسبش هم متکثر است. این نکته به این معناست که ما هر کدام از علل بدحجابی را که بحثمی‌کنیم باید اینطور در نظر بگیریم که یک وزنی دارد در خصوص پدیده‌ی بدحجابی در ایران و در عین حال ممکن است درباره‌ی یک موردیدو سه علت هم‌پوشانی داشته باشند.
آنچه از اشاره به این مقوله و نحوه مواجهه اشاره گرفت تنها از باب تمثیل و جا انداختن این نکته مهم است که باید نگاه منطقی به مقولهحجاب داشت. به عبارت بهتر نگاه منطقی اسلام به حجاب را برای نسل جوان امروز به درستی تبیین کرد. این موضوع درادبیات رهبرمعظم انقلاب به زیبایی اشاره شده است:
بهترین راه تأمین حجاب هم همین است که با منطق برخورد شود... آن چیزی که در اساس لازم است و مهم‌تر از همه، این است کهشما ذهن این دختر جوان، یا این زن را - که عمده هم خانم‌های جوان هستند- با اهمیت حجاب آشنا کنید، یعنی به او تفهیم کنید کهحجاب از لحاظ شرعی و از لحاظ منطقی این است. در ذهن او استدلال صحیح را در مورد رعایت حجاب راسخ کنید. شما با تبلیغات کارکنید، یعنی همان حربه‌ای را که افراد مورد نظر شما برای سست کردن اعتقاد به حجاب به کار می‌برند شما هم به کار ببرید... از لحاظاجتماعی هم به ترویج دیدگاه خودتان بپردازید.
نحوه مواجهه با بدحجابی در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام خیری بررسی شد
پرهیز از دوقطبی‌سازی جامعه
حجت‌الاسلام دکتر حسن خیری، عضو انجمن جامعه‌شناسی حوزه علمیه و رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلابدانشگاه آزاد اسلامی است. وی در گفت‌وگو با خبرنگار ما، پدیده بدحجابی در کشور را تحلیل و عوامل خرد و کلان پیدایشآن را بررسی کرده است.
* شما بدحجابی را معلول چه عواملی می‌دانید؟ از این میان چه سهمی را به عوامل کلان و ساختاری و چه سهمی رابه عوامل خرد می‌دهید؟
درباره چرایی این پدیده در حوزه کلان، یک بخش به کم‌کاری ما در ارائه الگوی سلوک دینی و نظام هنجاری اسلامی از نظر اخلاقی وحقوقی مربوط می‌شود. ما هنوز نتوانسته‌ایم در حوزه امر به معروف و نهی از منکر الگوی مشخصی ارائه کنیم و تکالیف دقیقاً مشخصنیست؛ تنها کاری که صورت گرفته، تصویب قانونی در حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر بوده است. مضاف بر اینکه در چنینمباحث اجتماعی باید جامع‌نگری وجود داشته باشد. در واقع خلاصه کردن بحث حجاب و عفاف به مسائلی مانند پوشش، تقلیل دادن اینموضوع است و نشان می‌دهد از نظام هنجاری جامع محرومیم. به نظر می‌رسد در سطح کلان چنین آشفتگی‌ای وجود دارد که متولیانامور نه از جهت نظری و نه از نظر عملی نتوانسته‌اند اندیشه و مبنایی تولید کنند.
از سوی دیگر، طبیعی است در چنین وضعیتی که انقلاب ما ابعاد ارزشی دارد و حجاب و عفاف مورد توجه خاص نظام است، هجومدشمنان را هم در پی داشته باشد و به صورت خاص برای مقابله با حجاب برنامه‌ریزی کنند. اما در سطح خرد، آشفتگی‌هایی که دررفتارهای‌مان از نظر سیاسی، فرهنگی و اجتماعی داریم، در سطح جامعه بروز پیدا می‌کند. وقتی در انتخابات، مسائل اخلاقی رعایتنمی‌شود، غیبت رواج پیدا می‌کند، اشرافی‌گری و امثال اینها مشاهده می‌شود باید منتظر پیامدهای آن هم باشیم. همچنین ممکناست مدارس ما کم‌کاری کرده باشند یا تأثیر خانواده‌ها به دلیل گسترش فضای مجازی و امثال اینها کاهش پیدا کرده باشد؛ همچنینمسائلی، مانند بیکاری، بالا رفتن سن ازدواج و... در واقع آشفتگی‌های روانی و رفتاری تولید می‌کنند.
* چقدر نقش دشمن را در این مسئله پررنگ می‌دانید؟
کار دشمن سازمان‌دهی شده است. پول می‌دهند، خرج می‌کنند و آدم‌هایی را به کار می‌گیرند که این رفتارها را از خود بروز دهند. حتیدر الگوی لباس مداخله کرده و فیلم تولید می‌کنند. افرادی را در کوچه و خیابان اجیر می‌کنند و...؛ اما اینها وقتی کارساز است که ما همدچار آشفتگی‌های داخلی باشیم. این عوامل همگی شبکه‌ای پیچیده هستند که بخشی از آن به نابسامانی‌های اقتصادی، فرهنگی وسیاسی برمی‌گردد و بخشی به تبلیغات که باید همه این عومل را با هم دید.
* به نظر می‌رسد، دوقطبی‌سازی جامعه یکی از علل اصلی توجه به مسئله حجاب از سوی دشمن و جریان‌های خاصاست؛ رفتار صحیح در این خصوص که مانع از تحقق این دوقطبی می‌شود، چه ویژگی‌هایی دارد؟
جبهه انقلاب باید تلاش کند در عین حال که نسبت به نفس حجاب، پوشش و عفاف حساسیت دارد و کار فرهنگی می‌کند، اقداماتطردی و از خود راندن را به حداقل برسد. اینکه جبهه انقلابی این افراد را غیر خودی تلقی کند، همان چیزی است که دشمن می‌خواهد.فرض ما باید بر این باشد که اینها بیماران اجتماعی هستند و باید درمان سرپرستی صورت بگیرد. در حقیقت، به هیچ وجه نبایدبدپوششی را یک عمل ضد انقلابی تعریف کرد مگر جاهایی که سازمان‌یافته است و آن را باید برملا کنیم؛ یعنی جامعه متوجه شودسازمان‌های استکباری پشت این قضیه هستند.
بی‌تردید باید مراقبت کرد حساسیت نسبت به حجاب کم نشود؛ اما مراقبت این نیست که دوگانگی‌های تند ایجاد کنیم؛ یعنی باید بهمضامین امر به معروف و نهی از منکر و احساس مسئولیت برگردیم.
با حجابی چقدر خرج بر می‌دارد؟
به نظر می‌رسد، فارغ از غفلت‌هایی که در زمینه فرهنگ‌سازی برای حجاب در کشور صورت گرفته، موضوع اقتصاد حجاب نه تنها موردبی‌توجهی مسئولان امر قرار دارد؛ بلکه انتخاب حجاب برتر، یعنی چادر را برای افرادی که قصد استفاده از آن را دارند با سختی روبه‌رو کردهاست. وضعیت تولید چادر مشکی در کشور چگونه است؟ در حال حاضر، سه کارخانه «یزد بافت»، «حجاب شهرکرد» و «کرپ‌نازکرمانشاه» در کشور در بخش تولید پارچه چادر مشکی فعالیت می‌کنند. تا پیش از سال 1391، دو کارخانه «نای‌‌زرین اصفهان» و «ایران‌مرینوس» با اختصاص بخشی از خط تولید خود به تولید پارچه چادر مشکی، بخش قابل توجهی از نیاز مصرفی کشور را تأمین می‌کردند،اما خط تولید این دو کارخانه پیش از آنکه به اهداف از پیش‌تعیین شده خود دست یابد، متوقف شد.
کارخانه کرپ‌ناز کرمانشاه نیز که مالکیت آن در دست بانک ملت بود، در سال 1388 یک بار با تعطیلی مواجه شد. در ادامه نیز نوسازینشدن ماشین‌آلات آن از سوی مسئولان بانک ملت، موجب افت تولید این کارخانه به یک‌چهارم ظرفیت اسمی خود شد تا سرانجام طیقراردادی، این کارخانه به بخش خصوصی واگذار شود.
با توجه به این وضعیت عمده نیاز کشور به چادر مشکلی از خارج تأمین و حجم بالایی از این محصول وارد می‌شود. در این زمینه«سلیمانی» مدیرعامل انجمن تولیدکنندگان محصولات عفاف و حجاب می‌گوید: «خیلی تأسف‌بار است که خانم نماینده‌ای که به اعتبارچادرش به مجلس راه یافته، گفته است من موافق دادن ارز دولتی به چادر نیستم. شما که موافق این مسئله نیستید، بفرمایید یک کارگرکه یک میلیون و 500 هزار تومان حقوق می‌گیرد و یک یا دو دختر هم دارد، چگونه می‌تواند برای خانواده خود چادر بخرد؟ در حالی کهحداقل قیمت یک چادر مناسب در حال حاضر حدود 400 تا 500 هزار تومان است.»وی افزود: «حتی اگر ارز 4200 تومانی هم به اینمحصول تعلق نمی‌گیرد، چرا ارز نیمایی که در حال حاضر به بسیاری از اقلام پوشاک اختصاص یافته، به چادر مشکی داده نمی‌شود؟»
مدیرعامل انجمن تولیدکنندگان محصولات عفاف و حجاب اضافه کرد: «به وزارت صنعت دو بار نامه نوشتیم؛ اما پاسخی ندادند. جالب استبدانید تمام ارزی که این محصول سالیانه نیاز دارد، تنها 100 میلیون دلار است. در حالی که شب عید برای واردات موز 300 میلیون دلاراختصاص یافته که در عرض 15 روز خورده شده است. این مسئله نشان می‌دهد، تعلق نگرفتن یارانه به چادر در اثر نداری دولت نیست؛بلکه در اثر بی‌توجهی است.»
به گفته سلیمانی قیمت چادر نسبت به پارسال چهار تا پنج برابر شده است؛ اما مسئولان نسبت به گرانی چادر حاضر به پاسخگویینیستند. «علیرضا حائری» عضو هیئت‌مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران هم در همین زمینه اعلام کرد: «سالانه 100 تا 120 میلیوندلار برای واردات چادر مشکی هزینه می‌شود؛ در حالی که با 20 تا 25 میلیون دلار می‌توانیم یک خط تولید 10 میلیون متری چادر مشکیراه‌اندازی کنیم.»
حائری اضافه کرد: «یعنی ارزی که سالانه برای واردات چادر مشکی از کشور خارج می‌شود، می‌تواند برای راه‌اندازی پنج کارخانه 10میلیون متری هزینه شود که در این صورت می‌توانیم ظرف یک سال نیاز کشور را تأمین کنیم.»
در همین ارتباط «زهرا سعیدی» عضو فراکسیون زنان مجلس گفت: «نیاز سالانه چادر مشکی در کشور حدود 85 میلیون متر تخمین زدهشده؛ ولی تولید داخل به 10 میلیون متر هم نمی‌رسد. ما باید بتوانیم تولید این صنعت را به جایی برسانیم که برای جوانان اشتغال ایجادکند؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد مافیایی پشت این ماجرا قرار دارد. ضمن اینکه شنیده‌ها حاکی است کشورهایی آمده‌اند تا این صنعترا وارد کشور کنند؛ ولی به دلایلی این اتفاق تاکنون نیفتاده است.» وی تأکید کرد: «در داخل کشور هم می‌شود مشوق‌هایی مثلمعافیت‌های مالیاتی و... را برای این بخش از صنعت نساجی در نظر گرفت. تمام تلاش ما باید در راستای این باشد که چادر به عنوان یککالای فرهنگی معرفی شود.»
«حجت‌الاسلام سالک» عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در همین زمینه گفت: «خانم‌ها صاحب کرامت هستند و این گوهر باید ازخطرات مصون بماند و آنچه می‌تواند مؤثر باشد، چادر به عنوان حجاب برتر است. دولت باید هم در امر تبلیغات و فرهنگ‌سازی و هم درتولید چادر یارانه اختصاص دهد. مجلس برای حمایت کردن آماده است؛ اما دولت باید لایحه‌های خود را در قالب بخشش‌ها، تأمین بودجهمورد نیاز و... در اختیار مجلس بگذارد.»
«حجت‌الاسلام آزادی‌خواه» یکی دیگر از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هم عنوان کرد: «اولاً اعتقاد ما بر این است که حجاب یک اصلغیر قابل انکار است؛ لذا بسیار ضرورت دارد که تولید چادر را به عنوان یک کالای فرهنگی معرفی کنیم. چادر باید به عنوان یک کالایفرهنگی معرفی شود تا مشمول تخفیفات مالیاتی قرار گیرد.»
حجاب ایرانی‌ها از اندیشکده‌های غربی سر درآورد!
نقشه ترویج بدحجابی و مقابله با حجاب در برنامه‌های دشمن و سوءاستفاده از این مقوله برای پیشبرد اهداف سیاسی بر کسیپوشیده نیست؛ اما به نظر می‌رسد این روزها فضا بیش از پیش شفاف شده و کدهای روشن‌تری در اثبات این مسئله قابل رؤیت است؛برای نمونه اندیشکده‌های آمریکایی زمانی که خبرها در مورد کمپین آزادی‌های یواشکی یا چهارشنبه‌های سفید منتشر می‌شد، باپوشش دادن این اخبار عملاً از این نوع حرکات در ایران استقبال کردند و با تفسیر خود از حکومتی بودن حجاب به دنبال ربط دادن مسئلهحجاب به سیاست و مسائل حقوق بشری و به‌کارگیری این مسئله در افزایش فشارها به جمهوری اسلامی بودند.
در این خصوص می‌توان به اندیشکده استرالیایی «اینترنشنال افیرز» اشاره کرد که با انتشار عکسی از نخستین زنی که در خیابان انقلابکشف حجاب کرد، به بررسی قوانین حجاب در قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و این حرکت را گامی جدی برای مقابله باارزش‌های انقلاب اسلامی پس از فتنه 88 در ایران دانست. این اندیشکده اعتراضات خیابانی به حجاب را اعتراضاتی در راستای اعتراضبه سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی دانست و بیان کرد دولتمردان کشورهایی مانند انگلیس و آمریکا نیز با این حرکت همراهی کردهو حکومت ایران را به دلیل بازداشت این زنان سرزنش می‌کنند. این اندیشکده همچنین بیان کرد که به خاطر نافرمانی‌های مدنی که زناندر طول سال‌های اخیر انجام داده‌اند، اعمال قوانین سخت‌گیرانه برای حجاب در این خصوص کمتر شده است و دولت حسن روحانی نیزتمایلی برای وارد شدن در این عرصه و حمایت از حجاب اسلامی ندارد. مهرانگیز کار نیز در گزارشی مفصل در اندیشکده «بروکینگز» بهبیان انواع جنبش‌های مقابله با قوانین اسلامی در ایران پرداخت. در این گزارش که البته چندین سال قبل از بالا گرفتن مسئله حجاب درایران منتشر شده، آمده است که اصولاً در ایران دو نوع اسلام وجود دارد: اسلام رادیکال و اسلام معتدل. به گفته او جامعه ایرانی از همانابتدای شکل‌گیری انقلاب اسلامی همیشه فضایی برای مقابله و مبارزه این دو نوع اسلام بوده است. او در این باره به ماجرای کنفرانسبرلین نیز اشاره کرده است.
«نشریه نیویورکر» در همان زمان که مسئله دختران خیابان انقلاب به تیتر بسیاری از رسانه‌های خارجی تبدیل شده بود، به ماجرای ارتباطاین کمپین با سیاست‌های «ترامپ» در ایران و تلاش او و «مایک پمپئو» برای پیشبرد روند تغییر رژیم در ایران پرداخت. این نشریه بهجلسه‌ای که در «اندیشکده بنیاد هریتیج» در واشنگتن برگزار شده بود اشاره کرد و نوشت در این جلسه که با حضور مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا برگزار شده بود، پمپئو تأکید کرد این اعتراضات نشانه‌ای از بزرگ‌تر شدن شکاف میان مردم و دولت ایران است. او در اینجلسه باز هم تمام ادعاهای قبلی خود در مورد آزادی نداشتن زنان در ایران را تکرار کرد؛ اما نکته جالب‌توجه اشاره او به کمپینی بود که«مسیح علی‌نژاد» در آمریکا علیه حجاب اجباری به راه انداخته بود. بعد از این جلسه علی‌نژاد دیداری با پمپئو در وزارت خارجه آمریکاداشت که این مسئله نشان‌دهنده استفاده اپوزیسیون ایران از مسئله حجاب برای پیش بردن اهداف خود در تغییر رژیم در ایران است.«اندیشکده بروکینگز» در یادداشتی با عنوان ایران و اعتراضات به روسری، به قلم «سوزان مالونی» معاون مدیرکل ارشد سیاست خارجیاین مؤسسه، دولتمردان آمریکایی و به‌خصوص پمپئو را به جنگ نرم و مقابله با جمهوری اسلامی دعوت کرده است. در این مقاله بهتأثیرگذاری کمپین چهارشنبه‌های سفید علی‌نژاد اشاره شده و از مفید بودن این سبک کار برای تغییر رژیم در ایران صحبت شده است.همچنین در بسیاری از مقالات و یادداشت‌ها که در نشریات آمریکایی و اروپایی چاپ می‌شود، سعی در به چالش کشیدن معنا و فلسفهحجاب در اسلام شده است و تفسیر فعلی حجاب در جمهوری اسلامی ایران را قرائت حکومتی عنوان کرده‌اند.
