علم دینی
اسامی برخی اساتید دوره
اسامی برخی اساتید دوره‌ی مقدماتی علم دینی به شرح زیر می باشد:
حمید پارسانیا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
شمس‌الله مریجی، ریاست دانشگاه باقرالعلوم «علیه السلام»
حسین سوزنچی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم «علیه السلام»
نصرالله آقاجانی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم «علیه السلام»
حسن عبدی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم «علیه السلام»
حسن خیری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد نراق
حسن غفاری‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم «علیه السلام»
تریبون مستضعفین - «مدیریت تحول در حوزه های علمیه» اثری از جمعی از اساتید و فضلای حوزه ی علمیه قم است که به همت مدیریت جنبش نرم افزای مرکز همکاری های پژوهشی و علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) چاپ اول آن در قالب ۳۱۲ صفحه، در پاییز ۱۳۸۹ راهی بازار نشر گردیده است.
این کتاب که سومین مجموعه حاصل از سلسله نشست های علمی است به بحث های مربوط به مدیریت تحول در حوزه می پردازد. چون جلسات حاصل بحث ها و میزگزدها و مناظره های متعدد است که فصول کتاب یکی از آن ها را تشکیل می دهند وزن علمی کتاب نیز افزایش یافته است.
سرفصل بندی کتاب نیز به گونه ای دقیق و نظم است که دورنمایی بسیار خوب از کل مباحث کتاب ارائه می‌دهند. این کتاب یکی از منظم ترین بجث های مربوط به مدیریت تحول در حوزه است که عرصه های مختلف تحول را به صورت چارچوب بندی شده برای مخاطب حوزوی و بیرون حوزه مطرح می نماید.
«مدیریت تحول در حوزه‌های علمیه، فرصت‌ها و چالش‌ها» عنوان فصل آغازین است. حجة الاسلام و المسلمین ربانی ریاست دفتر تبلیغات تحول در ساختار حوزه (شان ستادی مدیریت حوزه)، و نظام های گزینشی، آموزشی، اخلاقی و تربیتی و پژوهشی را مورد بحث قرار داده اند.
حجة الاسلام مقتدایی رییس مرکز مدیریت هم از فرصت ها و چالش های تحول (شناسایی و حمایت از نخبگان در فقه و اصول)، تقویت حوزه های شهرستان ها، ساماندهی تبلیغ، تنظیم سند چشم انداز، توجه به رشته های تخصصی، کاستن روزهای تعطیل سخن گفته اند.
حجه الاسلام و المسلمین میرمدرسی مسئول دفتر پی گیری فرامین و مطالبات مقام معظم رهبری از تشکیل شورای پیشبرد و ارتقای حوزه های علمیه بعد از سخنرانی آقا در آذر ۱۳۸۶ و اتفاقات بعد از آن گزارشی ارائه داده اند.
حجة الاسلام صفایی بوشهری هم تعریف موضوعی چالش و فرصت در مدیریت تحول، تبیین حکمی فرصت ها و چالش ها در این امر، تبیین فرصت ها و چالش ها در مدیریت تحول به صورت ثبوتی، تبیین فرصت ها و چالش ها در مدیریت تحول به صورت اثباتی سحن گفته اند و مورد آخر را ذیل فرصت ها (حمایت رهبری، وجود نیروی کارآمد، همدلی و پشتیبانی جوهره ی نظام با حوزه، وجود تجربه های ارزشمند، برنامه ریزی های موفق در متن حوزه)، چالش ها (عدم اراده ی عمومی، ضعف در مدیریت اجرایی، اقتباس های نامناسب، عدم تحمل پرداخت هزینه ها، عدم نظارت و ارزیابی دقیق) مورد بحث قرار داده اند.
حجه الاسلام مختاری نیز از لزوم بررسی اهداف و وظایف حوزه و ضرورت پژوهش و تالیف کتب توسط پژوهشگران و متحخصصین حوزوی سخن گفته اند.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به ساختار حوزه» عنوان دومین فصل کتاب است.
حجة الاسلام و المسلمین اسلامی محورهای کلام مقام معظم رهبری در مورد مدیریت تحول در حوزه را ذیل عناصر زیر مطرح کرده اند.
۱- ضرورت مدیریت تحول برای رسیدن به تحول مطلوب
۲- توجه به پویایی حوزه و حرکت تکاملی آن به عنوان رمز حیات و بقای حوزه
۳- لزوم حرکت سریع حوزه متناسب با سرعت رشد فناوری اطلاعات و اقتضای عصر انفجار اطلاعات
۴- توجه به پرورش ظرفیت ها و استعدادها در حوزه
۵- تثبیت منزلت حوزه در نظام جمهوری اسلامی و شناخت نخبگان حوزه
۶- تثبیت منزلت اجتماعی طلاب، مدرسان و نخبگان حوزه
۷- لزوم دارا بودن حوزه از اطلاعات جامع درون سازمانی، به معنای آمارگیری مداوم از کارها و نیروها
۸- کشف جایگاه کرسی های آزاد اندیشی
۹- لزوم برنامه ریزی برای حوزه و تدوین سند جشم انداز ده ساله یا بیست ساله خوزه
۱۰- تمرکز مدیران در مدیریت حوزه و اصلی شمردن این سمت
۱۱- توجه و حفظ سعه ی ظرفیت حوزه در برخورد با افکار و اندیشه های مختلف
۱۲- لزوم تحول در شیوه ها؛ اعم از شیوه های اموزشی، پژوهشی و کتب درسی
۱۳- استقلال حوزه به لحاظ اعتبار علمی و اعطای مدارک در عین دوری از آفت مدرک زدگی
۱۴- جایگاه انجمن های علمی در سازمان حوزه و در نظام حمهوری اسلامی ایران
سپس از عناصری مثل گستره‌ی تحول و مدیریت در حوزه (بخش‌های مدیریت پذیر، تمرکز یا تعدد مثل نجف، جامعیت مدیریت، حرکت های فکری، مدیریت فارغ التحصیلان سطح چهار)، ابعاد مقدماتی مدیریت تحول در ساحتار حوزه مثل حل کردن تعاریف از موارد اصلی، مطالعه ی ماهیت حوزه های شیعی مقدمه ای برای تحول، سابقه ی تحول در حوزه و عوامل نقش افرین در نظام حوزه سخن گفته اند.
حجة الاسلام و المسلمین صادقی در ادامه از ضرورت تحول در حوزه، مطابق با نیاز روز، مباحث آینده پژوهی در مدیریت تحول، لوازم و شاخص های تحول در ساختارهای مدیریتی، لوازم دانشی تحول سخن گفته و عناصر تحلیل محیط تحلیل محیط پیرامونی حوزه (فرصت های پیرامونی حوزه: مقام معظم رهبری، انقلاب اسلامی، میل و رغبت مردم، گرایش واقبال جهانی، آمادگی شنیدن پیام حوزه، تعامل و هم فکری دولت با حوزه و نهادهای حوزوی، هم فکری نهادهای عمومی با حوزه، در اختیار حوزه بودن رسانه ها و استفاده از تجربیات ادیان و مذاهب دیگر. تهدید های پیرامونی حوزه: توطئه های دشمنان برای نفوذ در حوزه، ناکارآمد جلوه دادن حوزه در عرصه های مختلف، تحمیل برخی از شرایط نامناسب از سایر مراکز آموزشی بر حوزه. تحلیل محیط درونی حوزه: فرصت ها (وجود انگیزه های الهی، وجود منابع انسانی کارآمد)، تهدیدها(نداشتن الگوی مدیریتی صحیح، عدم تفکیک بخش های مختلف، تعبد گرایی در امور مختلف، تمرکزگزایی زیان بار در اجرا) بحث کرده است. سپس از تنظیم سند چشم انداز و دانش مدیریت تحول سخن رفته است. و لوازم روانی تحول مثل اراده ی قوی در ایجاد تغییرات مطلوب، عزت نفوذ ناپذیر، شجاعت در برخورد با مشکلات، قدرت تحمّل و سعه ی صدر در برخورد با انتقاد، آمادگی لازم برای ساختارشکنی، روحیه ی جمع گرایی در تصمیم گیری ها نیز شاخصه های کنشی و رفتاری در قالب هدفمندی، قاطعیت و عدم تزلزل در مقام اجرا و عمل، نظم، داشتن برنامه، هدایت گری، نظارت، ارزیابی مستمر، اصلاح مستمر روش ها، اصلاح مستمر بینش ها و صرف وقت کافی مورد تدقیق قرار گرفته است.
در ادامه حجة الاسلام . المسلمین مختاری مباحثی ذیل سرفصل های زیر ارائه کرده اند: امام موسی صدر منادی تحول در حوزه، مقوله آموزش اولین گام در مدیریت حوزه (آموزش، پژوهش، تربیت)، پذیرش طلبه، متون آموزشی حوزه، بررسی وضعیت آموزش ادبیات عرب در حوزه (احتیاج به تغییر و حذف برخی علت های زاید، ضرورت بردن مثال ها به احادیث و نهج البلاغه)، مدیریت تحول نیازمند تحقیقی جامع و گسترده، ضرورت توجه به ادبیات در حوزه با تبیین اهداف و روش های آن، توجه به دیدگاه مخالفان تحول در حوزه(نگرانی از ضعف بنیه ی علمی حوزه و حل آن با مشخص شدن کارآمدی اش).
در پرسش و پاسخ نیز مباحثی مانند لزوم تحول مدیران، نقدپذیری بیانات مقام معظم رهبری، معایب ساختار مدیریت آموزشی حوزه در سطوح عالی (احتیاج به چیزی مثل سوپروایزر در دکترا)، بودجه و پیامدهای آن در حوزه (دو سویه بودن مثل حضور حوزه در سازمان برنامه و بودجه ضمن اختصاص بودجه برای حوزه)، لزوم توجه به مسائل بیرونی و تاریخچه ی علوم حوزوی، نقطه ی شروع تحول در حوزه (اداره ی چند مدرسه ی نمونه)، تدوین کتب درسی، ضرورت معمم شدن، ضرورت توجه به شان و منزلت طلبه طرح و بحث گردیده اند.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به نوآوری» عنوان نشست بعدی است.
حجة الاسلام رضا عیسی نیا از تحول و مدیریت تحول در حوزه در نگاه رهبری سخن گفته و بعضی آسیب ها را ذیل عدم حضور شخصیت های حقوقی حوزوی در هسته های مرکزی تصمیم سازی علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور، مشکلات مربوط به مرجعیت علمی در حوزه علوم عقلی (نبودن درس علوم عقلی، هم سو نبودن درس های عرفان نظری و عملی) برشمرده اند و پیشنهادهایی نظیر ایجاد مدرسه ی تخصصی علوم عقلی، گسترش درس های عرفان عملی و نظری و به تبع ان تربیت نیروهای علمی فاضل در سطح عرفان نظری و عملی را مطرح کرده اند.
حجة الاسلام و المسلمین علیدوست نیز ضمن طرح منظور از تحول و مدیریت، موانع تحول آموزشی را قطع ارتباط طلاب با تراث گذشتگان، اصالت دادن به معاصرت، عدم توجه کافی به تخصص و تمرکز بعد از تخصص، شخصیت گرایی، ساده انگاری و اکتفا به کلیات، ترس از بدعت گذاری دانسته اند و از ضرورت ایجاد کتب متقن تر برای جایگزینی کتب فعلی سخن گفته اند.
حجة الاسلام والمسلمین مبلغی نیز مفهوم تحول در حوزه های علمیه و ویژگی های ان (بازآفرینی، بازسازی، بازتاسیس)، موضع حوزه در قبال تحولات جهانی، جایگاه نوآوری در جغرافیای مدیریت تحول در حوزه علمیه را مورد بحث قرار داده و ابزار و وسایل نوآوری (ذهن های مستعد، اراده ی جدی برای اندیشیدن در زمینه های نو، اندیشیدن در فضاهای نو با رویکرد به اندیشه های نو، نوآوری) و هم چنین موانع نواوری را ذیل موانع نوآوری در فرهنگ و ساختار آموزشی حوزه (فرهنگ و ساختار مدیریتی، آموزشی، پژوهشی و تبلیغی)، فرودست بودن جایگاه پژوهش نسبت به آموزش، انحصار طلبی آموزش، عدم اجماع برشمرده اند. در گام بعد لزوم استفاده از سرمایه های نزم افزاری ذیل تکرار دائمی همان مطالب و نرم افزارها، نوآوری و خلق اندیشه های جدید بر اساس نرم افزارهای موجود بحث شده و مراحل شکستن یک پارادایم علمی در حوزه در قالب سلسله اقدامات و نقدها و بررسی ها و…. به بحث گذاشته شده است.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به جامعه شناسی» عنوان نشست چهارم است که با اداره حجة الاسلام پوریانی برگزار گردیده است.
حجه الاسلام تقی زاده بعد از تبیین واژگانی بحث مدیریت تحول، مدیریت تحول در حوزه های علمیه از منظر جامعه شناسی را در سرفصل های زیر بررسی کرده است: حوزه های علمیه شبه سازمانی با ماهیت ترکیبی، تحول در خرده فرهنگ ها، گذشت زمان، برنامه ریزی متناسب با نیازهای روز، توجه به سنت های پسندیده، توجه به طرح های جدید ارزشی. سپس فرهنگ تحول لازمه ی ایجاد تحول، لزوم استفاده از تجربیات گذشتگان، ضرورت استفاده از روش های جامعه شناختی در مدیریت تحول، نظریات مطرح در باب مدیری تحول (عدم مدیریت تحولات، اقتباس از طرح های اجرا شده، اتکاء به مهارت های مدیران داخلی) را مطرح کرده است.
حجة الاسلام و المسلمین خیری مدیریت تحول را بر مبنای اهداف معین و ویژگی های یک سازمان، تصمیم گیری، ساختاری روان مبتنی بر قصد، مدیری تحول گرا در سازمان، ویژگی سازمان، بصیرت های لازم در مدیریت تحول سازمان توضیح داده است. سپس آسیب شناسی در قالب ضعف در اندیشه های دینی، عدم برنامه ریزی و خودجوش بودن در بحث های جدید حوزوی، عدم توجه به نیازهای واقعی طلاب، عدم استفاده ی بهینه از منابع انسانی، ضرورت ایجاد زمینه مناسب جهت تعامل گفتمان علمی، تعطیلی فراوان حوزه، تقدس مطالب علمی و پیامدهای آنف محور بودن فقه و اصول و توسعه ی نامتوازن از آسیب های جدی حوزوی برشمرده شده است. و ارائه ی راهکارها نیز با طرح تشکیل ستاد قوی جهت استفاده از فرصت ها در حوزه، گسترش نگاه فقهی، مجهز شدن به ابزار و ادبیات روز، ایجاد همدلی، لزوم تقویت و سازماندهی پایگاه اجتماعی روحانیت و لزوم حضور طلاب در مراکز تصمیم گیری با رویکرد عمیق دینی مورد بحث و فحص قرار گرفته است.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به امور مدارس» عنوان فصل پنجم است که به وسیله ی حجة الاسلام اسلامی اداره گردیده است.
حجة الاسلام شب زنده دار ضرورت تحول از دیدگاه آموزه های دینی، حسن بودن تحول بر خلاف تکامل به خودی خود ، مراکز تخصصی و نقش بی بدیل آن ها در تحول حوزه را مقدمه ی بحث خود قرار داده و آسیب شناسی نظام آموزشی حوزه را در قالب عدم ارتباط دانش پژوهان با اساتید درس خارج، استفاده ی بهینه از متون اموزشی (دو مشکل فقه: عدم هماهنگی در کتب درسی، عدم آمادگی علمی کامل برای استفاده از کتب درسی)، عدم توجه به مقوله ی تقریر و شیوه ی نادرست ارزیابی در امتحانات مطرح کرده است. مسئله ی اجتهاد و دیدگاه های موجود در حوزه، ضرورت برنامه ریزی مستقل و آزاد در حوزه، نظام تدریس در حوزه و چالش های فرارو، ضرورت تقویت ادبیات، لزوم توجه به مباحثه به عنوان امری ضروری و مهم، تراکم درس ها، لزوم کار کارشناسی در متون درسی و استفاده ی بهینه از مهارت های یادگیری جزو بخش های بعدی مباحث ایشان است.
حجة الاسلام مولایی نیز گستره ی تحول حوزه پس از انقلاب اسلامی، نگاهی به وضعیت امور مدارس و چالش های آن(۴۵ مدرسه در قم که ۳۵ مدرسه آموزشی و ۲۰ خوابگاهی و ۳۰۰ مدرسه در شهرستان ها زیر مجموعه مرکز مدیریت)، ضرورت نظام آموزشی جامع در حوزه، مشکل پذیرش در مدارس، روزآمد کردن زبان ارتباطی و آموزشی در حوزه، لزوم بازنگری در نظام درسی حوزه، پرهیز از اختلاف سلیقه در عرصه ی نظام مدیریتی کلان حوزه، افزایش استادیار تهدیدی برای نظام آموزش حوزه را محورهای بحث خود قرار داده است.
حجة الاسلام و المسلمین قوامی مدیر اسبق مدرسه ی معصومیه و مدیر بنیاد مدیریت اسلامی و صادحب کرسی فقه الاداره در قم نیز از تقسمیم بندی مدارس حوزوی، پذیرش و بایسته های آن، لزوم توجه به نخبگان در مدارس، استعداد سنجی و امتیازات، تشکیل انجمن های علمی حوزه، استعداد سنجی در قالب یک ساختار، ضرورت آموزش زبان بیگانه در حوزه های علمیه، ضرورت تعامل علوم جدید و علوم سنتی در حوزه، ضرورت احیای سنت اجازه در حوزه، طرح استادیاری، ایجاد تحرک علمی در طلاب و تسلط بر مهارت های زبانی گامی مهم در تبلیغ علوم دینی سخن رانده است.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به متون درسی» عنوان ششمین فصل کتاب است.
حجة الاسلام و المسلمین اسلامی موانع تحول را ذیل ترس از کاهش توان حوزه، برای تربیت اصولی، صحیح و ساده و ترس از میان رفتن برخی معیارها کلید زده است. سپس حجة الاسلام المسلمین کعبی در مورد نگاه سازمانی به حوزه لازمه ی مدیریت تحول، تشکیل ستاد، لازمه ی تحول در حوزه (اقدامات گروهی، تجربه، لزوم تغییرات ساختاری، کارگروه های عملیاتی، ایجاد کارگروه های عملیاتی برای استفاده ی درست از ظرفیت ها، حوزه های عملیاتی مدیریت تحول: تغییرات بلند مدت و میان مدت، امکان تحول حوزه از دیدگاه مقام معظم رهبری) کیفیت تحول متون و نظام آموزشی در حوزه، جهت گیری تحولات دولتی در نگاه شهید صدرسخن گفته است. در گام بعد آفات و الزامات تدوین متون آموزشی حوزه ذیل اراده ی جدی مسئولان، استفاده ی از همه ی ظرفیت ها با وقت کافی(دوری از تشریفات، بحث و گفتگو، پرداختن به کار عملی)، تجربه و رفع اشکالات در محیطی محدود و سپس تعمیم آن، هدفمند بودن متن، پاسخگو بودن به نیازهای معاصر در جهان اسلام، تناسب با رشته های تخصصی حوزوی، تحول بر اساس برنامه ریزی و مدیریت مسئولان حوزه و با موافقت مراجع و اساتید بزرگ، آورند آخرین دستاوردهای پژوهش های علمی بر حسب نوع رشته در متون آموزشی، تمدن ساز بودن و باعث توانمندسازی اسلام و امت در همه ی عرصه ها بودن، لحاظ کردن علم اخلاق، ارتقای بینش سیاسی- اجتماعی طلاب و معلومات برون متنی ومسئولیت ساز بودن مطرح شده است و در نهایت تحول در فقه و حقوق؛ حلقه ی مفقوده ی مدیریت تحول حوزه های علمیه، مشکلات موجود در زمینه ی فقه و حقوق، تحول در متون آموزشی حوزه با تاکید بر ادبیات حقوقی و حفظ اصالت حوزوی، رعایت ادبیات جدید در تدوین متون فقهی، اهمیت اراده و عزم جدی مراجع و استوانه های علمی حوزه در مدیریت تحولات، لزوم هماهنگی ستاد ارتقاء و پیشرفت حوزه های علمیه با مراجع در هدایت و پیشبرد تحول و توجه دوباره به الزامات کار ستادی مورد بحث قرار گرفته است.
حجة الاسلام والمسلمین اعرافی مسئول جامعة المصطفی العالمیه و صاجب کرسی فقه التربیه در قم از توجه به مهندسی فرهنگی کلان، محصول اندیشه ی منسجم مقام معظم رهبری، مدیری تحول، جدید ترین مفهوم نظام فکری مقام معظم رهبری، لزوم تهیه و تدوین متون درسی متناسب با نظام آموزشی جامع، ضرورت نگاه جامع در ایجاد رشته های تخصصی، رعایت اعتدال در تدوین متون، لزوم رعایت اعتدال در تدوین متون از منظر عربی، رعایت تناسب سطوح در پرداخت به کیفیت متن و محتوا در تدوین متون، عدم اتکاء متن بر تدبیر ویژه ی مولف، رعایت ترتیب منطقی و توجه به تاریخچه ی مباحث در تدوین متون، لزوم تعریف جایگاه متون درسی و کمک درسی، ضرورت تنظیم حجم دروس حوزوی، توجه به ملاک های روش تدوین، تدوین مرحله ای و تکاملی در تنظیمات و تدوین متون، مولفه های مهم در تدوین متون درسی سخن گفته است.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به هنر، حوزه و تبلیغ» عنوان فصل و نشست هفتم است.
فرید عصر از جایگاه مقوله ی هنر در حوزه، رسالت حوزه ی علمیه در عرصه ی هنر، آسیب شناسی جایگاه هنر در حوزه و هنر، بازتاب یک ادراک و حس هنری سخن گفته است. دکتر موسوی گیلانی، هنر در تاریخ و فرهنگ اسلامی، جایگاه هنر در میان عرفا و فلاسفه، هنر از دیدگاه فقها، رشد هنرهایی در دل تصوف و عرفان به ویژه در دوره های ایلخانی و تیموری و صفوی مثل مجسمه سازی(نقاشی، مجسمه سازی، حتی رقص سماع)، نگاهی به جریان های هنری بعد از انقلاب، ضرورت پژوهش دینی در عرصه ی هنر، تخصصی شدن دانش ها، لزوم تدوین اثار پژوهشی در عرصه ی هنر و ادبیات، ضرورت پرداخت صریح و شفاف به مقوله ی هنر و نگرش گرایش های عرفانی در پیشرفت هنر با نگاهی به دیدگاه حضرت امام خمینی را مطمع نظر قرار داده است.
حجة الاسلام و المسلمسین حسینی (ژرفا) نیز مفهوم واقعی هنر و ضرورت درک هنری، درک اجمالی از هستی محور اتفاق دین، هنر و تبلیغ، هنر وسینما از نگاه امام خمینی، هنر از نگاه دین، شناخت هنر زمینه ی تفسیر در ک ما از هستی، رسالت هنر، ترویج دین و شناخت هستی، ضرورت پرداختن به مباحث هنری در حوزه های علمیه و ضرورت توجه به جلوه های هنر زیبایی شناسی دین و جنبه های کاربردی آن را مورد تدقیق قرار داده اند.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، با رویکرد به حوزه های علمیه خواهران» عنوان نشست و فصل هشتم است.
خانم راستی با ذکر سرعت علم و ضرورت تحول و تولید علم راهی به سوی اینده نگری در حوزه، نکات محوری مدیریت تحول را ذیل قوت ها، ضعف ها، فرصت ها، و تهدیدها مطرح کرده از لزوم پیش بینی اهداف جامع و گسترده در برنامه ریزی های حوزه ی علمیه ی خواهران، ساماندهی و تقویت آموزش های تخصصی در حوزه ی علمیه، آموزش های کاربردی در نظام آموزشی حوزه ی علمیه ی خواهران، ضرورت توجه به رشته های میان رشته ای در تحصیلات حوزوی، تحول سه عنصر: ورودی ها، خروجی ها، فرایند، حذف آزمون ورودی طلاب(بعد از پایه ی یک و دوم بررسی شود اگر ظرفیت دارند اجازه ی ادامه ی تحصیل بیابند)، کادر اجرایی قوی و زبان دانی طلاب سخن گفتند.
خانم علاسوند وضعیت حوزه های علمیه خواهران پس از انقلاب را بررسی کرده به ضرورت بازبینی در برنامه ها و توجه به گروه های ویژه در برنامه ریزی تحول (گروه برنامه ریزان و مسئولان حوزه ی علمیه، گروه های مرجع فرهنگی تشکیل دهنده ی باورهای مردم در مورد حوزه های علمیه خواهران، گروه هایی در درون حوزه ی علمیه مثل اساتید واحدهای پژوهشی و گروه مخاطبان)، اهمیت هدف گذاری، لزوم توجه به اهداف کلان در نظام آموزشی حوزه های علمیه ی خواهران، اجتهاد زمینه ی توسعه در فرایند دین پژوهی، آگاهی از توان خواهران و زمینه ی ارتقای تحصیل آنان، لزوم تدوین برنامه ریزی جامع در نظام آموزشی حوزه، تحصیلات عالی بانوان مشکلات و آسیب ها، منابع مالی و منابع انسانی دو مقوله ی مهم در مسئله ی تحول حوزه ی علمیه خواهران، خودجوشی طلاب، ضرورت برنامه ریزی جهت شناسایی و جهت دهی استعدادهای درخشان دربانوان، سطح نامتناسب تدریس، کاربردی کردن علوم، مدیریت واحد دو مرکز جامعة الزهرا و مرکز مدیریت حوزه های علمیه ی خواهران و اهمیت تربیت مبلغ خواهران پرداختند.
«مدیریت تحول در حوزه های علمیه، تفسیرها و رویکردها» عنوان فصل و نشست نهایی است که به مدیریت حجة الاسلام و المسلمین فراتی برگزار شده است.
حجة الاسلام و المسلمین حقی برخی نقاط مثبت در حوزه را خواستگاه نیروهای برجسته فکری و دینی، نقش بارز حوزه در پیاده کردن و شناساندن اسلام، توان و فعالیت بالقوه علمی و دینی، عهده داری پاسخ گویی به انتظارات دینی و معنوی جامعه، مسئولیت تبلیغ و ارشاد و پناهگاه معنوی مردم و مردمی بودن حوزه دانستند و برخی نقاط ضعف را ذیل ضعف در ساختارها، عدم تعامل و هماهنگی بین ارکان درون حوزوی، لطمه خوردن جایگاه و کارکرد مرجعیت، عقب ماندگی در مجموع حوزه، عدم ارتباط و تعامل با مراکز علمی، منفعل بودن در برابر حوادث و رویدادها وتعریف نکردن رابطه ی خود با قدرت سیاسی تعریف کردند. سپس به همکاری و تعامل ارکان درون حوزوی اصلی ضروری در تحول حوزه پرداخته و موانع تحول در حوزه را عدم اطلاع صحیح از مسایل روز دنیا، عدم اطلاع از انگیزه و هدف تحول خواهان و موانع سیاسی دانستند و در نهایت به موانع و مشکلات تنظیم سند راهبردی مدیریت تحول در حوزه پرداختند.
حجة الاسلام و المسلمین لک زایی نیز از لزوم توجه به نقاط ضعف در حوزه، لزوم نگاه کاربردی در مدیریت تحول حوزه، لزوم شناسایی فرصت ها و تهدیدها در مسیر تحول، ضرورت نگاهی جامع و هدفمند در مدیریت تحول، تفکر و اندیشه ی تحول پایه و استوانه ی یک تحول واقعی و شورای عالی حوزه متولی مدیریت تحول در حوزه سخن گفتند.
این کتاب که با نظم و موضوع بندی دقیق کاربری خود را دو چندان کرده است را می توان از فروشگاه های بوستان کتاب و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در قم تهیه کرد.
