رویکردهای تحول در حوزه
رویکردهای تحول در حوزه های علمیه
رویکردهای تحول در حوزه های علمیه نویسنده : علی زارع معرفی و بررسی کتاب «مدیریت تحول در حوزه های علمیه ؛ تفسیرها ، رویکردها و راهکارها» دانش آموخته حوزه علمیه قم و کارشناس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آنچه می آید گزارش و بررسی کتابی است با عنوان «مدیریت تحول در حوزه های علمیه» این کتاب که حاوی سلسله نشست های مدیریت تحول در حوزه های علمیه می باشد از معدود کتبی است که به صورت تخصصی به این مهم پرداخته و به شیوه ای مشخص دیدگاه های مختلف را در این عرصه پوشش داده . کتاب مدیریت تحول در حوزه های علمیه را باید آخرین نمونه از این گونه تالیفات دانست ؛ چه آنکه حدود یک ماه پیش از این، پاییز 89 ، توسط نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور چاپ آراسته شده است. نشست های علمی گزارش داده شده در کتاب ، به شیوه ای تخصصی و از مناظر متعدد، به عرصه مدیریت تحول در حوزه های علمیه نظر کرده اند و دیدگاه های جمعی از نخبگان و صاحبنظران حوزوی را انعکاس داده اند. همچنین یادآوری این نکته ضروری است که این نشست های علمی ، از سوی مدیریت جنبش نرم افزاری مرکز همکاری های علمی و پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شده است. بخش اول: مدیریت تحول در حوزه های علمیه ؛ فرصت ها و چالش ها در این قسمت مطالب آیت الله مقتدایی رئیس مرکز مدیریت حوزه های علمیه و حجت الاسلام و المسلمین ربانی ، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی ، منعکس شده است. مباحث حجت الاسلام و المسلمین آقای ربانی ایشان ابتدا با نقل حدیثی از امام جواد (ع) که در آن مؤمن را به قبول نصیحت رهنمون کرده است ، تأکیدات مقام معظم رهبری «مدظله العالی» را در خصوص ضرورت تحول در حوزه ، یک نصیحت معرفی می کند. جناب آقای ربانی ، سپس به محورهای تحول در حوزه در پنج ساحت می پردازد. در این پنج محور با مباحث زیر روبه رو می شویم : محور اول ، تحول در ساختار حوزه تصدی امور صنفی در شأن مدیریت کلان حوزه نیست و جایگاه مدیریت حوزه همان جایگاه وزارت علوم نسبت به دانشگاه هاست. ضمن اینکه در سطحی فراتر سیاست گذاری ، برنامه ریزی کلان ، آینده نگری ، رصد کردن امور ، نظارت ، حمایت و هدایت حوزه های علمیه نیز از شئون شورای عالی حوزه است. محور دوم ، تحول در نظام گزینشی حوزه های علمیه جذب منابع انسانی مستعد، هوشمند ، متعهد و استعداد های برتر و برجسته در توسعه و پیشرفت حوزه موثر بوده و متناسب ساختن پذیرش ها با خروجی ها و نیازمندی های حوزه ضروری است. محور سوم : تحول در نظام آموزشی حوزه نظام آموزشی در حوزه های علمیه ، سالیان درازی است که کتاب محور شده است و بر اساس کتاب های تألیف شده در چند صد سال گذشته پیش می رود؛ در حالی که نظام آموزشی باید موضوع محور و دانش محور باشد و از آخرین دستاوردهای علمی در نظام آموزشی بهره مند گردد. محور چهارم: تحول در نظام اخلاقی و تربیتی حوزه لازم است سازمان حوزه ، نظام تربیتی حاکم بر حوزه ها را بر اساس تحولات مدیریت کرده و برای آن چاره جویی کند. محور پنجم: تحول در نظام پژوهشی حوزه * جهت شکوفایی خلاقیت و نوآوری و تولید علم ، انس و تخصص طلاب و فضلای حوزه پس از طی مراحل تحصیلی با پژوهش ، از اموری است که توجه به آن در سیاست های نظام پژوهشی اهمیت ویژه ای دارد. * توجه به خروجی های حوزه از امور ضروری است؛ لذا ما باید به رشته های موجود اکتفا نکرده و در زمینه های مورد نیاز ، متخصص تربیت کنیم و متناسب با نیاز زمان ، رشته ها و گرایش ها را گسترش دهیم ؛ چرا که کار تبلیغی مؤثر در سطح بین المللی ، مستلزم پیشقدمی و برنامه ریزی حوزه است. در واقع تحول باید به مطالبه جدی حوزوی ها تبدیل شود و برای تحقق آن مسوولان باید مساله را پیگیری کند. در ادامه ، این فراز کتاب مباحث آیت الله مقتدایی ، رئیس محترم مرکز مدیریت حوزه های علمیه ، ارائه شده است . در این قسمت نیز مطالب زیر را مطالعه می کنیم: * تحول در حوزه علمیه با توجه به فرصت ها و چالش های فراوری آن اجتناب ناپذیر است و بر این اساس مقام معظم رهبری، به جد بر آن تاکید دارند؛لذا در اصل ضرورت تحول ، شبهه ای نیست و مراجع بزرگوار هم به همین دلیل با آن موافقند. * باید فقاهت را اصل قرار داده و اقداماتمان در راستای استمرار فقیه پروری در حوزه ها باشد ، همچنین لازم است ، مجتهدان زبردست ، برای حفظ شیعه و به ثمر رساندن اعتقادات تشیع ، اقدامات فکری و فتوایی صورت دهند. باید نخبگان را در همه رشته ها و علوم اسلامی ـ به ویژه فقه و اصول ـ شناسایی و حمایت کنیم. * نکته قابل ذکر دیگر آنکه برای تقویت حوزه های شهرستان ها ، طرح جامع مبنی بر ارزیابی حوزه شهرستان ها تهیه شده است که بر اساس آن طرح جمعیت شهرستان ،تعداد طلبه های شهرستان ، ساختمان های حوزوی موجود در آن شهرستان و امکانات آموزشی بررسی می شود و در صورت نیاز ، حمایت جدی از این حوزه ها به علم می آید ، البته این گروه از فعالیت ها کارکردی مقدماتی جهت تحول در حوزه ها دارند. * شناسایی دقیق مدارس در هر استان و برنامه ریزی برای استفاده از علمای مبرز بری درس ها و شرح کتاب های سطح عالی حوزه و پررونق شدن منبرها و سخنرانی نیز از دیگر اقدامات است . * ضرورت سامان دهی تبلیغ و آسیب شناسی آن و لزوم تمرکز بر فرایند اعزام مبلغ نیز از دیگر مسائلی است که در بحث تحول باید برای آن اهمیت قائل شد . * تنظیم سند چشم انداز و همچنین توجه به رشته های تخصصی در حوزه های هم ضرورتی اساسی دارد . به عنوان نمونه راه اندازی رشته قضا و تفسیر در حوزه تا حدودی موفق بوده است و دانش آموختگان آن در این عرصه ها خوش درخشیده اند؛ لذا حوزه بنا دارد رشته های تخصصی را تقویت کند. * از دیگر مسایل مهم در مسیر تحول ، کاستن از روزهای تعطیل حوزه و تدوین تقویم تحصیلی حوزه است. فراز بعدی، در فصل نخست کتاب ، ارائه کننده مباحث حجت الاسلام و المسلمین میر مدرسی ، مدیر «دفتر پیگیری فرامین و مطالبات مقام معظم رهبری» در دفتر تبلیغات اسلامی است . در این فراز مطالب زیر را مطالعه می کنیم. * این دفتر ، در نهاد دفتر تبلیغات اسلامی ـ که از دیدگاه مقام معظم رهبری نماد روشنفکری حوزه محسوب می شود ـ شکل گرفته است . * قلمرو فعالیت های این دفتر ، بر اساس کارشناسی های انجام گرلفته ، در دو ساحت «فرهنگ سازی» و «برنامه ریزی راهبردی» است: * قلمرو فرهنگ سازی به تأیید همه صاحبنظران و اساتید رسیده است؛ زیرا فرهنگ سازی به معنای ایجاد و گسترش ادبیات تحول در حوزه است . حتی می توان گفت اگر هنوز کسانی هستند که یا با تحول مخالفند یا در قبال آن سکوت کرده اند، به دلیل مبهم بودن این مقوله است. * تبیین مفاهیم مدیریت و مهندسی تحول ، مبانی و حدود و ثغور آن و بیان تفسیرهای افراطی و تفریطی و قلمروهایی که باید تحول در آن انجام شود و نیز اطلاع رسانی از اخبار نشست ها و فعالیت های مجموعه های درگیر امر تحول و حتی انعکاس نگاه ها و فضاهای مجازی ناهمسو با این مقوله ، به شفافیت و رفع ابهام کمک می کند. * 25 محور از سوی دفتر پیگیری برای فرهنگ سازی امر تحول دنبال شده است . از جمله : انتشار خبرنامه تحول ، تهیه طرح اولین همایش بزرگ تحول و بالندگی در حوزه علمیه و تدوین سلسله مجلدات آشنایی با اندیشه های رهبران و نخبگان عرصه تحول در حوزه های علمیه . * بیشتر این موارد به مرحله اجرا درآمد هاست . همچنین در قالب برنامه ریزی ، اموری مانند تدوین درخواست طرح پیشنهادی نقشه جامع تحول در حوزه و نیز پیگیری ایجاد بانک توسعه اطلاعات در فرآیند مدیریتی دانش و بهبود بازسازی حوزه در دفتر مذکور انجام گرفته است. قسمت بعدی از فصل نخست کتاب حاوی گزارشی از نشست تخصصی «مدیریت تحول در حوزه علمیه؛ فرصت ها و چالش ها» است. این نشست حاصل میز گردی با حضور حجج اسلام آقایان رضا مختاری و صفایی بوشهری به عنوان سخنران و جناب آقای شفیعی سروستانی به عنوان دبیر علمی است. مباحث حجت الاسلام و المسلمین صفایی بوشهری * در امر مدیریت تحول با هدف تبیین چالش ها و فرصت ها می توان از چهار زاویه ، مساله را مورد تحقیق قرار داد؛ یعنی می توان موانع و آسیب های ناشی از تحول و مزایا و فواید آن را به عنوان تعریف موضوعی «چالش و فرصت» و همین طور شناختن دقیق مصادیق «چالش و فرصت» در امر تحول را به عنوان تعریف حکمی آن مورد بررسی قرار داد. * حمایت رهبری ، وجود نیروی کارآمد ، همدلی و پشتیبانی ، همسویی جوهره نظام با حوزه ، وجود تجربه های ارزشمند و برنامه ریزی های موفق در متن حوزه ، به عنوان فرصت تحول است. * عدم اراده عمومی، ضعف در مدیریت اجرایی ، اقتباس های نامناسب ، عدم تحمل پرداخت هزینه ها و عدم نظارت و ارزیابی دقیق به عنوان چالش فراروی تحول مطرح است . مباحث حجت الاسلام و المسلمین مختاری * در مرحله اول باید اهداف و وظایف حوزه های علمیه مورد کنکاش قرار گیرد. در نظام آموزشی فعلی حوزه های علمیه ابهاماتی وجود دارد. *سطح تحصیلی ، یعنی دوره های عمومی و تخصصی و عدم استعداد سنجی در درون آنها ، از این مسائل می باشد. * پژوهش و تألیف کتب توسط پژوهشگران و متخصصین حوزه ضروری است و در رفع نواقص و ابهامات نظام آموزشی مؤثر است. بخش دوم : مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به ساختار حوزه این بخش حاصل نشستی است با حضور حجج اسلام و المسلمین صادقی و مختاری به عنوان سخنران و حجت الاسلام و المسلمین اسلامی به عنوان دبیر علمی . حجت الاسلام و المسلمین اسلامی: * محورهای کلام مقام معظم رهبری (مدظله العالی) درباره مدیریت تحول عبارتند از : ضرورت مدیریت تحول برای رسیدن به تحول مطلوب ، توجه به پویایی حوزه و حرکت تکاملی آن ، لزوم حرکت سریع حوزه متناسب با سرعت رشد فناوری اطلاعات ، توجه به پرورش ظرفیت ها و استعدادها در حوزه ، تثبیت منزلت حوزه ، تثبیت منزل اجتماعی طلاب ، به روز بودن اطلاعات جامع درون سازمانی ، شکل بخشی به کرسی های آزاد اندیشی ، تدوین سند چشم انداز 10 یا 20 ساله ، تمرکز مدیران در کار مدیریت حوزه ، لزوم تحول در شیوه های و جیاگاه انجمن های علمی در سازمان حوزه و استقلال حوزه به لحاظ اعتبار علمی . ایشان در ادامه به گستره تحول و مدیریت آن در حوزه می پردازد و میزان مدیریت پذیری حوزه و جامعیت مدیریت حوزه را تشریح می کند و مباحثی مانند ابعاد مقدماتی مدیریت تحول در ساختار حوزه و ضرورت مطالعه ماهیت حوزه های شیعی به عنوان مقدمه ای برای تحول ، سابقه تحول در حوزه و عوامل نقش آفرین در نظام حوزه در این زمینه اشاره می کند. حجت ا لاسلام و المسلمین صادقی: * از جمله مسائلی که در مقوله تحول باید لحاظ گردد نیاز حوزه به مباحث آینده پژوهانه است . بر اساس همین نیاز حوزه ها باید از دانش آینده پژوهی برای تعریف جایگاه اهداف پیش روی و تعیین آنها بهره بر گرفت. * لوازم و شاخص های تحول در ساختار مدیریتی در سه محور لوازم دانشی تحول ، لوازم روانی و شاخصه های کنشی و رفتاری متمرکز است. * تحلیل محیط ، تنظیم سند چشم انداز و دانش مدیریت تحول از لوازم دانشی تحول است . *اراده قوی در ایجاد تغییرات مطلوب و عزت نفوذ ناپذیر ، شجاعت در برخورد با مشکلات ، سعه صدر و انتقاد پذیری ، آمادگی لازم برای ساختار شکنی و روحیه جمع گرایی از لوازم روانی تحول است . *همچنین هدفمند بودن ، قاطعیت در مقام اجرا ، نظم ، برنامه محوری ، هدایت گری ، نظارت، ارزیابی مستمر و اصلاح مستمر روش ها از شاخصه های کنشی و رفتاری می باشد. * در فرایند تحلیل محیط می توان از حمایت های ارزشمند مقام معظم رهبری ، انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ، میل و رغبت مردم ، گرایش و اقبال جهانی ، آمادگی شنیدن پیام حوزه، تعامل و هم فکری دولت با حوزه و نهادهای حوزوی ، همیاری نهادی عمومی با حوزه ، ارتباط رسانه ها با حوزه و استفاده از تجربیات ادیان و مذاهب دیگر به عنوان فرصت های مغتنم تحول در حوزه یاد کرد. * همچنین از مقوله هایی مانند توطئه های دشمنان برای نفوذ ، تلاش جهت ناکارآمد جلوه دادن حوزه در عرصه های مختلف و تحمیل برخی از شرایط نامناسب از دیگر مراکز آموزشی بر حوزه ، به عنوان تهدید های پیرامونی یاد نمود. * فرصت های محیطی درونی حوزه شامل محورهایی مانند انگیزه های الهی و وجود منابع انسانی کارآمد است . * از اموری مانند نداشتن الگوی صحیح مدیریتی ، عدم تفکیک بخش های مختلف و تعبد گرایی در امور و نیز بعضی جوانب تمرکز گرایی اجرایی ، که می تواند زیبانبار باشد ، نیز به عنوان تهدیدهای محیط درونی حوزه می توان یاد کرد. حجت الاسلام و المسلمین مختاری * امام موسی صدر نیز منادی تحول در حوزه بود و این مساله با توجه به شروع آن از زمان ایشان به تأخیر افتاده است. * ساماندهی مقوله آموزش اولین گام در مدیریت حوزه است. در ساماندهی متون آموزشی باید وضعیت آموزش ادبیات عرب در حوزه مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا این متون در برداشت مفاهیم از منابع فقهی ، فلسفی و اصولی کفایت لازم را ندارند. پایان این بخش به پرسش های حاضران و پاسخ سخنرانان در مقوله هایی مانند لزوم تحول، معایب ساختار مدیریت آموزشی حوزه در سطوح عالی ، بودجه و پیامدهای آن در حوزه و تدوین کتب درسی اختصاص یافته است . بخش سوم : مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به نوآوری این بخش حاصل نشستی است با حضور حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی ، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم و رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، حجت الاسلام و المسلمین علیدوست استاد دروس خارج حوزه علمیه قم ، جناب آقای رضا عیسی نیا ، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی (به عنوان دبیر علمی نشست). ابتدا دبیر جلسه با تبیین بحث تحول و مدیریت تحول حوزه در نگاه مقام معظم رهبری و ذکر گزیده هایی از بیانات معظم له ، از اساتید تقاضا می کند، بحث مدیریت تحول را با رویکرد نوآوری توضیح دهند. حجت الاسلام و المسلمین علیدوست : * قطع ارتباط طلاب با تراث گذشتگان ، معلول وجود اشکالاتی در نظام آموزشی در حوزه است و اصالت دادن به معاصرت از دیگر ضعف های آن است . * با وجود تربیت دانشمندان بسیار بزرگ در حوزه ، عدم توجه کافی به تخصص و تمرکز در حوزه و نیز شخصیت گرایی و غافل ماندن از استعداد های جوان و خوش فکر از دیگر معایب در نظام آموزشی حوزه به شمار می رود.» حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی * مفهوم مدیریت تحول و ویژگی های آن را می توان چنین تعریف کرد: «مدیریت تحول در حوزه علمیه به معنای مجموعه ای از اقدامات و فعالیت های زیربنایی و روبنایی است که به صورت هدفمند و متمرکز به بازآفرینی ، بازسازی و در مواردی به باز تأسیس فرهنگ و ساختار مدیریتی ، آموزشی ، پژوهشی و تبلیغی حوزه ، متناسب با اقتضائات دنیای متحول می انجامد.» * نکته آنجاست که اگر ما تحول را در حوزه ، مدیریت نکنیم ، تحول ما را مدیریت خواهد کرد. * راهکار مدیریت تحول، استفاده از تحولات عرصه های مختلف جهانی به نفع خود است . * مواضع حوزه در قبال تحولات جهانی به سه دسته تقسیم می شود : اول ، ایستادگی در مقابل آن ، دوم ، منفعل شدن و سوم تعامل برقرار کردن . موضع سوم تعالی بخش است و ما را به اوج اهداف از پیش تعیین شده می رساند. * هدف از نوآوری در جغرافیای مدیریت تحول در حوزه علمیه ارتقای جایگاه حوزه برای پاسخگویی موفق به نیازهای جدید روز است و ذهن های مستعد ، اراده جدی و انگیزه کافی و اندیشیدن در فضاهای نو زمینه ساز نوآوری است و تنها نقطه ضعف در این عرصه کمبود ارزش های نوآوری و برانگیزاننده است . * منحصر ماندن در متون قدیمی و عدم اراده برای تغییر این متون در عرصه آموزش ، یکی از موانع نوآوری است . * در عرصه پژوهش هم ،تلقی کردن نوآوری به معنای مخالفت با بزرگان مانع پیش روی تحول است . بنابر این جهت شکوفایی باید از این تفکرات فاصله گرفت . * در ساختار مدیریت حوزه ، بازسازی بناهای مدیریتی از راهکارهای نوآوری محسوب می شود. در پایان این نشست اساتید به پرسش های حاضران در زمینه های مختلف از جمله لزوم استفاده از سرمایه های نرم افزاری ، استثنائات علمی در حوزه ، لزوم اصلاح متون آموزشی حوزه ، پاسخ گفت. بخش چهارم : مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به جامعه شناسی در این بخش مباحث حجت الاسلام و المسلمین دکتر خیری و حجت الاسلام و المسلمین تقی زاده به عنوان سخنران و حجت الاسلام و المسلمین دکتر پوریانی به عنوان دبیر علمی ارائه شده است. * دراین بخش ابتدا آقای دکتر پوریانی ، دبیر علمی جلسه ، با اشاره به جایگاه حوزه در جامعه و ویژگی های مثبت ، پتانسیل و ظرفیت های آن، حوزه را اصلی ترین مرجع پاسخگویی نیازهای حکومت اسلامی معرفی می کنند. *سپس حجت الاسلام و المسلمین تقی زاده در آغاز سخنان خود به تبیین بحث مدیریت تحول از حیث واژگان می پردازد و ذیل آن عبارات مدیریت ، تحول ، روحانیون و حوزه علمیه را از منظر جامعه شناسی به صورت مبسوط توضیح می دهد. * وی حوزه علمیه را یک شبه سازمان چند ماهیتی می نامد و برنامه ریزی متناسب با نیازهای روز و توجه به سنت های پسندیده و نیز توجه به طرح های جدید ارزشی را از راهکارهای تحول ذکر می کند. * حجت الاسلام تقی زاده ، در تکمیل مباحث خود ، فرهنگ تحول را لازمه ایجاد تحول دانسته و به لزوم استفاده از تجربیات گذشتگان و روش های جامعه شناختی در مدیریتی تحول تأکید می کند. وی نظریات مطرح را در باب مدیریت تحول چنین بر می شمارد: دیدگاه اول : عدم مدیریت تحولات بوده و به حال خود واگذاشتن آنهاست؛ دیدگاه دوم : همان اقتباس از طرح های اجرا شده است؛ دیدگاه سوم : اتکا به مهارت های مدیران داخلی و سپردن مدیریت تحول به آنان است . این دیدگاه باید مبنا قرار گیرد. *سپس حجت الاسلام و المسلمین دکتر خیری با تبیین بحث مدیریت تحول ، اهداف معین و ویژگی سازمان ، تصمیم گیری و ساختار روان مبتنی بر قصد را از ویژگی های مدیریت تحول بیان می کند. وی در تبیین آن به زدودن تفکر محافظه کاری و درک درست نیاز و حرکت بر اساس این نیازها را از ارکان تحویل یک سازمان دانسته و توضیحات مفصلی ارائه می کند. وی در بیان آسیب شناسی مدیریت تحول از منظر جامعه شناسی ، مورادی همچون ضعف در ارائه اندیشه های دینی و ترویج بعضی اندیشه های غیر دینی مانند عرفی شدن ، عدم توجه به نیازهای واقعی طلاب ، عدم استفاده بهینه از منابع انسانی ، تعطیلی بیش از حد حوزه ، تقدس بخشیدن به مطالب علمی گذشته و محافظه کاری و احتیاط بیش از حد ، محور بودن فقه و اصول و توسعه نامتوازن را از آسیب های جدی عنوان می کند و تشکیل ستاد قوی جهت شناسایی فرصت ها و تهدیدها ، مجهز شدن به ابزار و ادبیات روز ، ایجاد همدلی ، لزوم تقویت و ساماندهی پایگاه اجتماعی روحانیت و لزوم حضور طلاب در مراکز تصمیم گیری با رویکرد عمیق علمی را از راهکارهای غلبه بر آسیب ها بر می شمارد. بخش پنجم: مدیریت تحول در حوزه علمیه با رویکرد به امور مدارس در این نشست علمی حجت الاسلام و المسلمین شب زنده دار و حجت الاسلام و المسلمین مولایی و حجت الاسلام و المسلمین قوامی به عنوان سخنران و حجت الاسلام و المسلمین اسلامی به عنوان دبیر علمی حضور داشتند. ابتدا دبیر علمی با طرح بحث در خصوص اهمیت کار تخصصی در حوزه و نقش مراکز تخصصی از سخنرانان دعوت می کند پیرامون این محور به بیان نظرات خود بپردازند. حجت الاسلام و المسلمین شب زنده دار به ضرورت تحول از نگاه آموزه های دینی می پردازد و با بیان روایتی از امام صادق (ع) که با تعبیرهای مختلف بیان شده ، اهمیت تحول را نشان می دهد: «من کان آخر یومیه شرهما فهو ملعون ؛ کسی که ـ اگر دو روزش را با هم مقایسه کنیم ـ روز دومش بدتر از روز قبل باشد، ملعون است.» ایشان ،همچنین ، نقش مراکز تخصصی را در تحول حوزه بی بدیل می خواند و در بیان آسیب شناسی نظام آموزشی به اموری چون عدم ارتباط دانش پژوهان با اساتید درس خارج ، عدم استفاده بهینه از متون آموزشی ،عدم توجه به مقوله تقریر و شیوه نادرست ارزیابی در امتحانات به عنوان مهم ترین آسیب های نظام آموزشی اشاره می کند. وی در تکمیل مباحث خود به تقویت ادبیات در حوزه و توجه به مباحثه و کارشناسی دقیق متون درسی تأکید می کند. حجت الاسلام و المسلمین مولایی: * گستره تحول حوزه پس از انقلاب اسلامی بسیار وسیع است و آماری از وضعیت مدارس و چالش های فراروی آن ، نشانگر این واقعیت است * از منظری آسیب شناسانه می توان به مباحثی نظیر نبود نظام جامع و فراگیر آموزشی و پذیرش بیش از حد مدارس حوزه و عدم روز آمد بودن زبان ارتباطی اساتید و نیز اشکالات متون درسی اشاره کرد و لازم است در عرصه مدیریت کلان حوزه از اختلاف سلیقه پرهیز شود.» در ادامه حجت الاسلام و المسلمین قوامی ، سخنران سوم جلسه به تقسیم بندی مدارس حوزه به ابتدایی ، متوسطه و عالی می پردازد و هر کدام را به صورت مبسوط توضیح می دهد. سپش به بحث پذیرش و بایسته های آن اشاره می کند و لزوم توجه نخبگان در مدارس ، استعداد سنجی و تشکیل انجمن های علمی حوزه را برای تحقق تحول ضروری می داند. وی آموزش زبان بیگانه در حوزه های علمیه را از دیگر ضروریات تحول ذکر می کند و تربیت سیاسی ، اجتماعی و اخلاقی طلاب و نیز تعامل سازنده با علوم جدید را منوط به آموزش زبان در حوزه می داند. بخش ششم : مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به متون درسی این بخش نیز حاصل نشستی است با حضور حجت الاسلام و المسلمین کعبی و حجت الاسلام و المسلمین اعرافی ، به عنوان سخنران و حجت الاسلام و المسلمین اسلامی به عنوان دبیر علمی . حجت الاسلام و المسلمین کعبی برای آغاز تحول نگاه سازمانی به حوزه را پیشنهاد می کند و پذیرش الزامات این نگاه را لازمه تحقق تحول می داند. و هر کدام را به صورت خلاصه توضیح می دهد. ایشان امکان تحول در حوزه را از دیدگاه مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و شهید صدر(ره) توضیح می دهد و در این راستا کیفیت تحول متون درسی و نظام آموزشی در حوزه را تبیین می کند. وی در تکمیل مباحث خود به موضوعاتی مانند تحول در فقه و حقوق ، مشکلات موجود فراروی آن و رعایت ادبیات جدید در تدوین متون فقهی اشاره می کند. در ادامه حجت الاسلام و المسلمین اعرافی ، سخنران دوم نشست ، مهندسی فرهنگی کلان را محصول اندیشه منسجم مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) عنوان می کند و توجه به آن را ضروری می د اند. وی اظهار می دارد: از جمله محصولات اندیشه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مدیریت تحول در حوزه علمیه است. این امر باید مبتنی بر اصالت های و محورهای ثابت و ارزش های متعالی باشد تا هویت دینی خود را حفظ کند. وی ایجاد رشته های تخصصی و تدوین متون درسی متناسب ، رعایت اعتدال و ترتیب منطقی در تدوین متون و تنظیم حجم دروس حوزوی را از مباحث لازم برشمرده و ذیل هر یک از عناوین توضیحاتی ارائه داده است. بخش هفتم: مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به هنر ، حوزه و تبلیغ این بخش با سخنان آقای فرید عصر ، به عنوان دبیر علمی آغاز می شود. وی جایگاه مقوله هنر در حوزه را با تکیه بر پیشرفت حوزه در این عرصه تبیین می کند و رسالت حوزه ها در عرصه هنر را تغذیه مباحث نظری در قلمروی ادب و هنر دانسته و تأسیس رشته تخصصی ادبیات را از این مقوله می داند. در ادامه ، آقای دکتر موسوی گیلانی به طرح بحث هنر در تاریخ و فرهنگ اسلامی می پردازد و جایگاه هنر در میان عرفا و فلاسفه اسلامی را تبیین می کند. نگاهی به جریان های هنری بعد از انقلاب و ضرورت پژوهش دینی در عرصه هنر ، از دیگر مباحثی است که آقای موسوی گیلانی در بخش هفتم این کتاب به آن پرداخته است. تخصصی شدن دانش ها و لزوم تدوین آثار پژوهشی در عرصه ادبیات و هنر نیز از مقوله های مورد بحث در مدیریت تحول با رویکرد هنر است. در ادامه این بخش ، مباحث سخنران دوم نشست حجت الاسلام و المسلمین حسینی (ژرفا) منعکس شده است که ضرورت درک عمق هنر و مفهوم واقعی هنر را در حوزه خواستار می شود و زبان هنر را همان درک شهودی از لایه های هستی می داند. ایشان با تکیه بر دیدگاه امام خمینی (ره) به هنر و سینما ، از مقاومت بعضی افراد در قبال این مقولات انتقاد می کند و جمله مشهور امام را که « ما با سینما و هیچ هنری مخالف نیستیم ، ما با فحشا مخالف هستیم» بازگو می کند و ترویج مباحث هنری در سطح علمی حوزه را پیشنهاد می دهد . وی شناخت هنر را زمینه تفسیر و درک صحیح از هستی می داند و در این خصوص به دیدگاه های شهید مطهری (ره) می پردازد. بخش هشتم: مدیریت تحول در حوزه های علمیه با رویکرد به حوزه های علمیه خواهران سخنرانان این نشست خانم ها راستی و علاسوند بود. در این بخش ابتدا خانم راستی با اشاره به سرعت پیشرفت علم ، به ضرورت تحول همپای پیشرفت تأکید می کند و تولید علم را راهی به سوی آینده نگری در حوزه می داند. سپس به مفهوم تحول و مدیریت پرداخته و نکات محوری مدیریت تحول را شناسایی نقاط ضعف ، قوت، فرصت ها و تهدیدها عنوان می کند. وی به مقوله توجه به رشته های میان رشته ای در تحصیلات حوزی هم اشاره کرده و سه عنصر تحول را حذف آزمون ورودی طلاب ، کادر اجرایی قوی و زبان دانی طلاب می داند. سپس خانم علاسوند به وضعیت حوزه های علمیه خواهران پس از انقلاب اسلامی می پردازد و آن را با حوزه های پیش از انقلاب قابل مقایسه نمی داند. اما بازبینی در برنامه ها و توجه به گروه های ویژه در برنامه ریزی تحول از جمله مدیران حوزه ، برنامه ریزان و مخاطبان را ضروری می داند. وی به مقوله هدف گذاری به عنوان یک امر مهم می نگرد و بر ترسیم و توجه به اهداف کلان در نظام آموزشی حوزه های علمیه خواهران تأکید می کند. سپس به مبحث لزوم آگاهی از توانایی های بانوان و ضرورت ارتقای تحصیلی آنان اشاره می کند و بر تدوین برنامه ریزی جامع در نظام آموزشی حوزه تأکید می ورزد. وی در پایان به مباحثی چون مشکلات و آسیب های تحصیلات عالی بانوان می پردازد و منابع مالی و انسانی را دو مقوله مهم مساله تحول در حوزه علمیه خواهران می داند و توجه به استعدادهای بالقوه موجود در حوزه و ضرورت جهت دهی به آن استعدادها و کاربردی کردن علوم را از دیگر مباحثی می داند که در بحث مدیریت تحول ، کارساز هستند. بخش نهم: مدیریت تحول در حوزه های علمیه ؛ تفسیرها و رویکردها این بخش حاصل نشستی است که با حضور حجج اسلام و المسلمین حقی و دکتر لک زایی و آقای دکتر فراتی برگزار شده است. ابتدا آقای دکتر فراتی به عنوان دبیر علمی نشست به تبیین وضعیت حوزه های علمیه امروز می پردازد و در یک مقایسه با حوزه های قبل از انقلاب ، تحولات عظیم رخ داده در آن را بازگو می کند. حجت الاسلام و المسلمین حقی: * حوزه های علمیه دارای توانی قابل توجه در عرصه پاسخگویی به نیازهای علمی هستند. * حوزه های علمیه مسئوول تبلیغ و ارشاد نه تنها در ایران بلکه در دیگر نقاط جهان هستند. * مسائلی همچون تقویت ساختارها ، تعامل و هماهنگی بین ارکان درون حوزوی و صیانت از جایگاه و کارکرد مرجعیت ، ارتباط و تعامل با مراکز علمی ، منفعل نبودن در برابر حوادث و رویدادها و تعریف رابطه حوزه با قدرت سیاسی از امور مهمی است که توجه به آن در حوزه ضروریات است . * وی دلیل مخالفت برخی با تحول در حوزه در مقوله هایی همچون عدم اطلاع صحیح از مسائل روز دنیا را عدم اطلاع از انگیزه و هدف تحول خواهان و نیز بعضی موانع سیاسی عنوان می کند. حجت الاسلام و المسلمین لک زایی : * تأکید بر شناسایی نقاط ضعف و رفع آن در حوزه * نگاه کاربردی در مدیریت تحول در حوزه * برنامه ریزی برای شناسایی فرصت ها و تهدیدها در مسیر تحول * ضرورت نگاه جامع و هدفمند به مدیریت تحول پی‌نوشت‌ها: 1 ـ شیخ صدوق ، امامی ، اعلمی ، چاپ پنجم ، 1400 ، ص 668. منبع:خردنامه همشهری ش 65 /ج
#دین و اندیشه#
[تعداد بازدید از این مطلب: 54
